Bahasa Kikuyu atau Gikuyu (Gikuyu: Gĩkũyũ [ɣēkōjó]) (juga dikenali sebagai Gĩgĩkũyũ) ialah bahasa Bantu yang dituturkan oleh orang Gĩkũyũ (Agĩkũyũ) dari Kenya. Bahasa Kikuyu digunakan terutamanya di kawasan antara Nyeri, Kiambu, Nairobi dan Nakuru. Orang Kikuyu biasanya menganggap tanah mereka yang berada di banjaran gunung serta sekitarnya di Kenya Tengah, termasuk Gunung Kenya, yang mereka panggil Kĩrĩmanyaga.
Fonologi
Simbol yang ditunjukkan dalam kurungan sudut menggantikan simbol IPA yang tiada dalam ortografi.
Vokal
| Depan | Pusat | Belakang | |
|---|---|---|---|
| Sempit | i | u | |
| Separuh sempit | e 〈ĩ〉 | o 〈ũ〉 | |
| Separuh luas | ɛ 〈e〉 | ɔ 〈o〉 | |
| Luas | a |
Konsonan
| Dwibibir | Gigi /Gusi | Lelangit | Velar | Glotis | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Sengauan | m | n | ɲ 〈ny〉 | ŋ 〈ng'〉 | ||
| Hentian | tak berbunyi | t | k | |||
| bunyi pra-sengauan | ᵐb 〈mb〉 | ⁿd 〈nd〉 | ᵑɡ 〈ng〉 | |||
| Letusam | ᶮdʒ 〈nj〉 | |||||
| Geseran | tak berbunyi | ʃ 〈c〉 | h | |||
| berbunyi | β 〈b〉 | ð 〈th〉 | ɣ 〈g〉 | |||
| Likuida | ɾ 〈r〉 | |||||
| Malaran tak geser | j 〈y〉 | w | ||||
Nada
Kikuyu mempunyai dua nada aras (tinggi dan rendah), nada naik rendah-tinggi dan turun.[1]
Contoh frasa
| Melayu | Gĩkũyũ |
|---|---|
| Apa khabar | Ũhoro waku atau kũhana atĩa? |
| Beri saya air | He maaĩ |
| Apa khabar? | Ũrĩ mwega? atau Wĩ mwega |
| Saya lapar | Ndĩ mũhũtu |
| Tolong saya | Ndeithia |
| Saya baik | Ndĩ mwega |
| Adakah anda seorang kawan? | Wĩ mũrata? |
| Selamat tinggal, semoga diberkati | Tigwo na wega/Tigwo na thaayũ |
| Saya sayang awak | Nĩngwendete. |
| Datang sini | Ũka haha |
| Saya akan telefon awak | Nĩngũkũhũrĩra iniũ |
| Saya ucapkan terima kasih | Nĩndacokia ngatho |
| Saya diberkati | Ndĩĩ mũrathime |
| Beri saya wang | He mbeca / He mbia |
| Jangan cakap sebarangan | Tiga wana / tiga ũrimũ |
| Jangan gelak | Ndũgatheke |
| Anda belajar | Wĩ mũthomu |
| Terima kasih | Thengiũ / Nĩ wega / Nĩ ngaatho |
| Pergi dengan aman | Thiĩ na thaayũ |
| Hari | Mũthenya |
| Malam | Ũtukũ |
| Tuhan | Ngai |
| Roh Leluhur | Ngomi |
| Negara/negeri/Bangsa | Bũrũri |
Dalam budaya popular
Dalam filem 1983 Star Wars Episod VI: Return of the Jedi, watak Nien Nunb bercakap dalam bahasa Kikuyu.[2]
Lagu 2023 Mwaki oleh DJ Zerb Brazil menampilkan artis Kenya, Sofiya Nzau, menyanyi dalam bahasa Kikuyu.[3]
Rujukan
- ^ Kevin C. Ford, 1975. "The tones of nouns in Kikuyu," Studies in African Linguistics 6, 49–64; G.N. Clements & Kevin C. Ford, 1979, "Kikuyu Tone Shift and its Synchronic Consequences", Linguistic Inquiry 10.2, 179–210.
- ^ Feldmann, Linda (28 July 1983). "In Kenya, Audiences Roar at Language in 'Jedi' Film". Christian Science Monitor. ISSN 0882-7729. Dicapai pada 19 August 2024.
- ^ Bain, Katie (29 January 2024). "Zerb & Sofiya Nzau Star in Dazzling 'Mwaki' Video Shot in Kenya's Hells Gate National Park: Watch". Billboard. Dicapai pada 1 February 2024.
Ralat petik: Tag <ref> dengan nama dengan nama "sketch" yang ditentukan dalam kumpulan <references> "" tidak mempunyai kandungan.
Pautan luar
- Robert Englebretson (ed.), "A Basic Sketch Grammar of Gĩkũyũ", 2015.
- Abjad dan sebutan Gikuyu di Omniglot
- Muigwithania 2.0 – Akhbar Kikuyu pertama dihidupkan semula di Internet
- Kursus Pertama dalam Kikuyu (jilid 1; lihat rujukan untuk v2 & v3)
- Kamus Gikuyu Pertama Saya
| Perpustakaan negara | |
|---|---|
| Lain-lain | |
