Jajahan mahkota - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

Jajahan mahkota merupakan sejenis pentadbiran jajahan Empayar British.

Jajahan mahkota diperintah oleh seorang gabenor yang dilantik oleh pemerintahan beraja British. Walaupun istilah ini tidak digunakan pada masa itu, jajahan pertama yang dikenali sebagai jajahan mahkota ialah Jajahan Virginia yang sekarang berada di Amerika Syarikat, selepas pemerintahan beraja British mengambilnya daripada Syarikat Virginia pada tahun 1624.

Sehingga pertengahan kurun ke-19, istilah ini pada umumnya merujuk kepada jajahan yang diambil melalui perang seperti Trinidad dan Guiana British tetapi kemudian ia digunakan kepada mana-mana tanah jajahan selain daripada Kemaharajaan British dan jajahan British lain seperti Australia, Kanada dan New Zealand (yang kemudian dipanggil Dominion).

Istilah ini terus digunakan sehingga 1981 apabila Akta Kewarganegaraan British 1981 mengelaskan jajahan British yang tinggal sedikit sebagai "Wilayah Tanggungan British". Dari tahun 2002, negara-negara ini dikenali sebagai Wilayah Luar Negeri British.

Senarai[sunting | sunting sumber]

Senarai berikut termasuk wilayah yang dimiliki oleh penempatan, penaklukan atau pengilhakan kepada Mahkota British atau kepada negara Komanwel yang merdeka.^a

Nama tanah jajahan	dari	ke	Alasan bagi pertukaran status
Aden	1937	1967	Menjadi sebahagian daripada Persekutuan Arab Selatan.
Australia Barat	1829	1901	Koloni Sungai Swan dari 1829 untuk 1832. Menjadi sebahagian daripada Komanwel Australia pada tahun 1901.
Australia Selatan	1834	1901	Menjadi sebahagian daripada Komanwel Australia pada tahun 1901.
Basutoland	1884	1964	Menjadi negeri naungan British pada tahun 1964; kemudian menjadi bebas sebagai Lesotho pada tahun 1966.
Bermuda	1684	1981	Menjadi Wilayah Tanggungan British pada tahun 1981
Bechuanaland British	1885	1895	Menjadi sebahagian daripada Koloni Cape British pada tahun 1895
Borneo Utara	1946	1963	Menjadi sebahagian daripada Malaysia pada tahun 1963 sebagai Sabah. Labuan dipisahkan dari Sabah pada tahun 1984 untuk menjadi Wilayah Persekutuan.^[1]
Burma	1937	1948	Dipisahkan dari India British pada tahun 1937 dan menjadi Jajahan Mahkota.
Cape Colony	1806	1910	Menjadi sebahagian daripada Kesatuan Afrika Selatan pada tahun 1910.
Carolina Selatan	1729	1776	Menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat pada tahun 1776.
Carolina Utara	1729	1776	Menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat pada tahun 1776.
Kepulauan Cayman	1962	1981	Menjadi Wilayah Tanggungan British pada tahun 1981
Ceylon	1815	1948	Merdeka sebagai Dominion Ceylon pada tahun 1948.
British Columbia	1866	1871	Menjadi sebahagian daripada Dominion Kanada pada tahun 1871.
Cyprus	1914	1960	Merdeka sebagai Cyprus pada tahun 1960.
Florida Barat	1763	1783	Diserahkan kepada Sepanyol. Kemudiannya menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat.
Florida Timur	1763	1783	Diserahkan ke Sepanyol. Kemudiannya menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat.
Georgia	1755	1776	Menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat pada tahun 1776.
Gibraltar	1713	1981	Menjadi Wilayah Tanggungan British pada tahun 1981.
Gold Coast	1821	1957	Mencapai kemerdekaan pada tahun 1957 sebagai Ghana.
Guiana British	1831	1966	Merdeka sebagai Guyana pada tahun 1966.
Honduras British (dinamakan semula Belize pada tahun 1964)	1884	1981	Merdeka (sebagai Belize) pada tahun 1981.
Hong Kong	1841	1981	Menjadi Wilayah Tanggungan British pada tahun 1981. Menjadi wilayah pentadbiran khas yang ditadbir sendiri apabila kedaulatan dipindahkan ke China pada tahun 1997.^[2]
Jamaica	1865	1962	Mencapai kemerdekaan pada tahun 1962 sebagai Jamaica.
Kenya	1920	1963	Bersatu dengan Negeri Naungan Kenya pada tahun 1963 untuk membentuk negara bebas Kenya
Labuan	1846	1890	Ditadbir oleh Syarikat Borneo Utara British dari 1890-1904.
	1906	1946	Dimasukkan ke dalam Negeri Selat pada 30 Oktober 1906.
	1946	1963	Digabungkan dalam Borneo Utara pada 15 Julai 1946. Menjadi sebahagian daripada Malaysia pada tahun 1963^[1]
Lower Canada	1791	1841	Menjadi sebahagian daripada Wilayah Kanada pada tahun 1841.
Kepulauan Falkland	1841	1981	Menjadi Wilayah Tanggungan British pada tahun 1981.
Koloni dan Naungan Gambia	1888	1965	Merdeka sebagai Gambia in 1965.
Malta	1813	1964	Mencapai kemerdekaan pada tahun 1964 sebagai Negeri Malta.
Massachusetts Bay	1692	1776	Menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat pada tahun 1776 sebagai negeri Massachusetts.
Mauritius	1903	1968	Merdeka sebagai Mauritius pada tahun 1968.
Melaka	1946	1957	Menjadi sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1957
Natal	1843	1910	Menjadi sebahagian daripada Kesatuan Afrika Selatan pada tahun 1910.
Newfoundland	1583	1907	Menjadi Dominion Newfoundland pada tahun 1907, dan kemudian menyertai Dominion Kanada pada tahun 1949.
New Hampshire	1692	1776	Menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat pada tahun 1776.
New Jersey	1702	1776	Menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat pada tahun 1776.
New South Wales	1788	1901	Menjadi sebahagian daripada Komanwel Australia pada tahun 1901.
New York	1691	1776	Menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat pada tahun 1776.
New Zealand	1841	1907	Menjadi Dominion New Zealand in 1907.
Nigeria	1914	1960	Merdeka sebagai Nigeria in 1960.
Pulau Norfolk	1788	1914	Diletakkan di bawah pentadbiran Australia pada tahun 1914 sebagai wilayah bukan pemerintahan sendiri. Pulau ini mempunyai pemerintahan sendiri antara tahun 1979 dan 2015.
Penang	1946	1957	Menjadi sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu pada 1957
Pulau Vancouver	1848	1866	Digabungkan dengan Koloni British Columbia pada 1866
Quebec	1763	1791	Terbahagi antara Upper dan Lower Canada dan Northwest Territory.
Queensland	1824	1901	Menjadi sebahagian daripada Komanwel Australia pada tahun 1901.
Rhodesia Selatan	1923	1980	Mencapai kemerdekaan pada tahun 1980 sebagai Zimbabwe.
Saint Christopher-Nevis-Anguilla	1980	1981	Menjadi Wilayah Tanggungan British pada tahun 1981
Sarawak	1946	1963	Menjadi sebahagian daripada Malaysia pada tahun 1963^[1]
Seychelles	1903	1976	Dipisahkan dari Mauritius British pada tahun 1903 dan menjadi Jajahan Mahkota dan mencapai kemerdekaan pada tahun 1976.
Sierra Leone	1808	1961	Merdeka sebagai Sierra Leone pada tahun 1961.
Singapura	1946	1963	Singapura menjadi sebahagian daripada Malaysia pada tahun 1963;^[1] kemudian menjadi bebas sebagai Republik Singapura pada tahun 1965.^[3]
	1946	1946	Labuan telah dimasukkan ke dalam Borneo Utara pada 15 Julai 1946, yang menjadi sebahagian daripada Malaysia pada tahun 1963^[1]
	1946	1955	Kepulauan Cocos (Keeling) dipindahkan ke Australia pada tahun 1955.^[4]
	1946	1957	Pulau Krismas dipindahkan ke Australia pada tahun 1957.^[5]
Negeri Selat	1786	1946	Pulau Pinang menjadi tanah jajahan mahkota yang berasingan dalam Malayan Union pada tahun 1946, yang telah disusun semula sebagai Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948 dan mencapai kemerdekaan pada tahun 1957;^[6] kemudiannya menjadi sebahagian daripada Malaysia pada tahun 1963^[1]
	1826	1946	Singapura menjadi tanah jajahan mahkota yang berasingan pada tahun 1946, selepas Negeri Selat dibubarkan.^[7]
	1826	1946	Melaka menjadi tanah jajahan mahkota yang berasingan dalam Malayan Union pada tahun 1946, yang disusun semula sebagai Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948 dan mencapai kemerdekaan pada tahun 1957;^[6] kemudiannya menjadi sebahagian daripada Malaysia pada tahun 1963^[1]
	1857	1946	Kepulauan Cocos (Keeling) menjadi sebahagian daripada Koloni Singapura pada tahun 1946.^[7]
	1874	1937	Dinding (sekarang Manjung) menjadi sebahagian daripada Negeri Melayu Bersekutu pada tahun 1937, yang kemudiannya menjadi sebahagian daripada Malayan Union pada tahun 1946; Malayan Union menjadi Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948 dan mencapai kemerdekaan pada tahun 1957;^[6] kemudiannya menjadi sebahagian daripada Malaysia pada tahun 1963.^[1]
	1888	1946	Pulau Krismas menjadi sebahagian daripada Koloni Singapura pada tahun 1946.^[7]
	1906	1946	Labuan menjadi sebahagian daripada Koloni Singapura pada tahun 1946.^[7]
Tasmania	1803	1901	Van Diemen's Land dari 1803 ke 1856; Dahulunya sebahagian daripada New South Wales dari 1803 ke 1825, apabila dijadikan koloni bebas. Menjadi sebahagian daripada Komanwel Australia pada tahun 1901.
Upper Canada	1791	1841	Menjadi sebahagian daripada Wilayah Kanada pada tahun 1841.
Victoria	1851	1901	Menjadi sebahagian daripada Komanwel Australia pada tahun 1901.
Virginia	1624	1776	Menjadi sebahagian daripada Amerika Syarikat pada tahun 1776.
Wilayah Bersatu Kanada	1841	1867	Menjadi sebahagian daripada Dominion Kanada pada tahun 1867.

↑a Sumber: Rencana ini mengandungi teks dari suatu penerbitan yang kini berada dalam domain awam: Great Britain Her Majesty's Stationery Office. Chronological table of the statutes. Her Majesty's Stationery Office, London part of the Office of Public Sector Information.

Lihat juga[sunting | sunting sumber]

Catatan[sunting | sunting sumber]

^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lihat: Akta Malaysia 1963
^ Pengakhiran kedaulatan dan bidang kuasa British ke atas Hong Kong, Lihat: Akta Parlimen United Kingdom – Hong Kong Act 1985 .
^ Lihat: Perjanjian Kemerdekaan Singapura 1965 dan Akta Parlimen United Kingdom – Singapore Act 1966.
^ Cocos (Keeling) Islands Act 1955.
^ Christmas Island (Request and Consent) Act 1957 (NO. 102, 1957).
^ ^a ^b ^c Lihat: Akta Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu 1957
^ ^a ^b ^c ^d Templat:Website

Rujukan[sunting | sunting sumber]

Jenks, Edward (1918). The Government of the British Empire. Little, Brown, and Company.
Olson, James (1996). Historical Dictionary of the British Empire. Greenwood Publishing Group. ISBN 0-313-29366-X.
Porter, Andrew (1998). The Nineteenth Century, The Oxford History of the British Empire Volume III. Oxford University Press. ISBN 0-19-924678-5.
Wrong, Hume (1923). "The Old Representative System: The Change To Crown Colony Government". Government of the West Indies. England: Oxford University Press. m/s. 71. ISBN 1-113-74149-X. Dicapai pada 2010-03-30. The phrase 'Crown Colony Government' is used with various meanings. In the broadest, and perhaps most correct, sense it is applied to all the colonies in which the Crown retains the real control of the executive (i.e. to all the West Indian colonies). By both official and common usage, however, it is often narrowed as to exclude colonies with elected Assemblies, though without a responsible executive. Unknown parameter |chapterurl= ignored (bantuan); Cite has empty unknown parameter: |month= (bantuan)

[Malaysia_Act_1963-1] ^ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Lihat: Akta Malaysia 1963

[Hong_Kong-2] Pengakhiran kedaulatan dan bidang kuasa British ke atas Hong Kong, Lihat: Akta Parlimen United Kingdom – Hong Kong Act 1985 .

[Singapore-3] Lihat: Perjanjian Kemerdekaan Singapura 1965 dan Akta Parlimen United Kingdom – Singapore Act 1966.

[4] Cocos (Keeling) Islands Act 1955.

[5] Christmas Island (Request and Consent) Act 1957 (NO. 102, 1957).

[Federation_of_Malaya-6] Lihat: Akta Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu 1957

[ColonyOfSingapore-7] Templat:Website

a

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]