Perpustakaan - Wikipedia Bahasa Melayu, ensiklopedia bebas

Perpustakaan, kutubkhanah atau pusat sumber ialah sebuah bangunan yang menyimpan pelbagai koleksi sumber maklumat dan menyediakan perkhidmatan, diuruskan untuk digunakan, dan diuruskan oleh perbadanan awam (pemerintahan), institusi mahupun persendirian. Jika dahulu perpustakaan digunakan untuk menyimpan pelbagai koleksi bahan bercetak seperti buku dan majalah, tetapi disebabkan kepesatan dunia maklumat, perpustakaan kini dijadikan gudang yang menghimpunkan juga pelbagai sumber yang bersifat bahan bercetak, elektronik, mahupun bahan tidak dicetak. Malah, kebanyakan perpustakaan hari ini juga menyediakan perkhidmatan Internet untuk kegunaan umum. Perpustakaan Kongres Amerika Syarikat adalah perpustakaan menempatkan koleksi sumber yang terbesar di dunia.^[1]

Peristilahan

Istilah perpustakaan (Jawi: ‏ڤرڤوستاکءن‎‎) diterbitkan daripada kata dasar pustaka ڤوستاک‎ (ejaan lama ڤستاک‎) bermaksud "buku" atau "kitab";^[2]^{[halaman diperlukan]} ia diserap daripada perkataan पुस्तक pustaka dalam bahasa Sanskrit.^[3] Pengungkapan ini menyuaikan kepada kelaziman kerabat-kerabat diraja besar yang memerintah pulau Jawa mengatur dan menyimpan banyak salinan karya babad istana dan surat-surat bahasa mereka.^[4]^{:120, 130}

Istilah kutubkhanah (Jawi: ‏كتبخانه‎‎) dipinjamkan daripada bahasa Parsi menggabungkan kata-kata كتب‎ kutub iaitu bentuk jamak كتاب‎ kitāb, dan خانه‎ khāna yang bermaksud "rumah".^[5]

Jenis-jenis perpustakaan

Perpustakaan negara

Perpustakaan negara merupakan perpustakaan terbesar untuk sesebuah negara dan mempunyai koleksi terbanyak serta menjadi pusat rujukan utama. Kebanyakan perpustakaan negara juga dijadikan "Pusat Bibliografi Negara". Pengguna untuk perpustakaan negara adalah orang awam sama ada rakyat negara terbabit atau masyarakat luar (terutama penyelidik yang mahu membuat kajian terhadap negara terbabit). Belanjawan perpustakaan negara adalah di bawah kerajaaan yang mentadbir sesebuah negara itu. Contoh perpustakaan negara ialah Perpustakaan Negara Malaysia.

Perpustakaan akademik

Perpustakaan akademik merujuk kepada perpustakaan yang terdapat di institut pengajian tinggi dan koleksi-koleksinya berasaskan kursus yang terdapat di pusat pengajian tinggi tersebut. Ia dibuka kepada para pelajar, pensyarah dan penyelidik luar. Contoh perpustakaan akademik ialah Perpustakaan Universiti Sains Malaysia Perpustakaan Sultanah Zanariah (PSZ, Universiti Teknologi Malaysia), Perpustakaan Tun Dr Ismail (UiTM, Johor), Perpustakaan Sultanah Nur Zahirah (PSNZ, Universiti Malaysia Terengganu)^[6] dan Perpustakaan Universiti Malaysia Kelantan (UMK).

Perpustakaan awam

Perpustakaan awam merujuk kepada perpustakaan negeri. Perpustakaan awam dibiayai oleh kerajaan negeri masing-masing dan koleksinya adalah menyeluruh. Penggunanya adalah sama seperti perpustakaan negara tetapi ia lebih menekankan kepada masyarakat setempat. Contoh perpustakaan awam ialah Perpustakaan Awam Melaka.

Perpustakaan khusus

Kebanyakan perpustakaan khusus adalah perpustakaan yang dibina oleh syarikat-syarikat persendirian yang mempunyai koleksi berkaitan perniagaan mereka. Sebagai contoh Perpustakaan Khusus SIRIM yang mengandungi koleksi hanya berkaitan SIRIM sahaja. Penggunanya pula adalah kakitangan SIRIM dan penyelidik luar yang mahu maklumat mengenai SIRIM.

Pusat sumber

Apabila berkata mengenai pusat sumber, ia lebih merujuk kepada pusat sumber sekolah. Koleksinya pula hendaklah berkaitan dengan kurikulum dan kokurikulum dan ko-akademik sekolah. Namun permasalahan yang terdapat di dalam pusat sumber kini adalah kekurangan koleksi berbentuk ilmiah dan kebanyakan pusat sumber hanya menumpukan kepada koleksi berbentuk luar dari ilmiah seperti novel.

Pusat Sumber Sekolah bukan hanya sekadar bilik-bilik tertentu, tetapi keseluruhan prasarana yang terdapat di sekolah, bermula dari pintu pagar hingga ke seluruhan kawasan sekolah yang menjadi sumber pendidikan. Ianya termasuk bilik-bilik khas, taman-taman, kantin atau apa sahaja yang boleh dijadikan rujukan.

Selain daripada 5 jenis perpustakaan di dunia, terdapat pecahan kecil yang mengungkai cara perpustakaan-perpustakaan ini bergerak iaitu:

Jabatan-jabatan di dalam perpustakaan

Jabatan Pemerolehan
Jabatan Pengkatalogan
Jabatan Pengedaran
Jabatan Automasi
Jabatan Bersiri

Perpustakaan terkenal di dunia

Bibliothèque nationale de France di Paris

Perpustakaan Kongres di Washington, D.C..
Perpustakaan Alexandria dan Bibliotheca Alexandrina moden di Mesir
Perpustakaan Bodleian di Universiti Oxford

Lihat juga

Rujukan

^ "General Information". Perpustakaan Kongres Amerika Syarikat. Dicapai pada 15 November 2025.
^ "pustaka". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.
^ Edi Sedyawati; Ellya Iswati; Kusparyati Boedhijono; D. Dyah Widjajanti (1994). "pustaka". Kosakata Bahasa Sanskerta dalam Bahasa Melayu Masa Kini. Jakarta, Indonesia: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan Republik Indonesia. m/s. 153–154. ISBN 979-459-416-4.
^ Proudfoot, Ian (2002). "From recital to sight-reading: The silencing of texts in Malaysia". Indonesia and the Malay World. 30 (87): 117–144. doi:10.1080/1363981022000005253.
^ Muhammad Bukhari Lubis (1990). Bunga rampai sastera Parsi. Kuala Lumpur, Malaysia: Dewan Bahasa dan Pustaka. m/s. 49. ISBN 983-62-1458-5.
^ "Perpustakaan Sultanah Nur Zahirah". Universiti Malaysia Terengganu. Dicapai pada 8 Disember 2024.

Panduan perpustakaan

UNESCO Libraries Portal - Over 14000 links worldwide
LibLinks - Directory of library resource links organized by US states Diarkibkan 2016-04-03 di Wayback Machine
LibWeb - Directory of library servers via WWW Diarkibkan 2006-08-19 di Wayback Machine
LibWebCats - Another directory of worldwide libraries Diarkibkan 2008-05-13 di Wayback Machine
Libraries of the World and their Catalogues compiled by a retired librarian
American Library Association's list of largest libraries
National libraries of Europe Diarkibkan 2006-09-01 di Wayback Machine The European Library
Library History Database Diarkibkan 2007-04-01 di Wayback Machine of the British Isles

Sumber lain

Centre for the History of the Book Diarkibkan 2008-06-24 di Wayback Machine
Wikisource, The Free Library
Libraries : Frequently Asked Questions
Private Libraries in Ancient Rome
International Federation of Library Associations and Institutions
Professional Library Associations Diarkibkan 2005-04-12 di Wayback Machine from Jenkins Law Library
A Library Primer, by John Cotton Dana, 1903, setting out the basics of organizing and running a library
"The Infinite Library,"^{[pautan mati kekal]} Technology Review article on the Google Library Project.
Libros en español (Spanish, English)
"How did public libraries get started?" Diarkibkan 2008-05-26 di Wayback Machine from The Straight Dope
Libraries @ the Catholic Encyclopedia
Librariansworld.com @ the Librarians Networking Site

[1] "General Information". Perpustakaan Kongres Amerika Syarikat. Dicapai pada 15 November 2025.

[2] "pustaka". Kamus Dewan (ed. ke-4). Dewan Bahasa dan Pustaka Malaysia. 2017.

[3] Edi Sedyawati; Ellya Iswati; Kusparyati Boedhijono; D. Dyah Widjajanti (1994). "pustaka". Kosakata Bahasa Sanskerta dalam Bahasa Melayu Masa Kini. Jakarta, Indonesia: Pusat Pembinaan dan Pengembangan Bahasa Departemen Pendidikan dan Kebudayaan Republik Indonesia. m/s. 153–154. ISBN 979-459-416-4.

[4] Proudfoot, Ian (2002). "From recital to sight-reading: The silencing of texts in Malaysia". Indonesia and the Malay World. 30 (87): 117–144. doi:10.1080/1363981022000005253.

[5] Muhammad Bukhari Lubis (1990). Bunga rampai sastera Parsi. Kuala Lumpur, Malaysia: Dewan Bahasa dan Pustaka. m/s. 49. ISBN 983-62-1458-5.

[6] "Perpustakaan Sultanah Nur Zahirah". Universiti Malaysia Terengganu. Dicapai pada 8 Disember 2024.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]