| 24 istilah suria | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tulisan Cina Tradisional | (二十四)節氣 | ||||||||||||||||||
| Tulisan Cina Ringkas | (二十四)节气 | ||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||
Istilah suria (atau jiéqì Cina ringkas: 节气; Cina tradisional: 節氣) ialah mana-mana satu daripada dua puluh empat tempoh dalam kalendar Cina lunisolar tradisional yang berkaitan dengan fenomena astronomi tertentu atau perubahan semula jadi yang ketara.[1] Istilah-istilah ini terletak setiap 15° pada ekliptik[2] dan digunakan untuk mengekalkan penyelarasan musim dalam kalendar lunisolar – penting dalam masyarakat agraria. Ia juga digunakan untuk menentukan bulan bulan sisipan;[3] bulan mana yang diulang bergantung kepada kedudukan Matahari.
Menurut Buku Dokumen, istilah pertama yang ditetapkan ialah Dongzhi (Solstis Musim Sejuk) oleh Adipati Zhou, ketika beliau mencari titik tengah geografi Dinasti Zhou Barat dengan mengukur panjang bayang matahari menggunakan alat purba 土圭 (tǔguī).[4] Kemudian, empat istilah musim ditetapkan dan kemudiannya berkembang kepada lapan, sebelum kesemua 24 istilah suria dimasukkan ke dalam kalendar Cina melalui Kalendar Taichu pada tahun 104 SM.[5]
Disebabkan kelajuan Matahari sepanjang ekliptik berubah mengikut jarak Bumi-Matahari, jumlah hari antara dua istilah suria berbeza sedikit sepanjang tahun (antara 15 hingga 16 hari). Setiap istilah suria terbahagi kepada tiga pentad, menjadikan jumlah keseluruhan sebanyak 72 pentad dalam setahun. Nama-nama pentad biasanya dikaitkan dengan fenomena biologi atau tumbuh-tumbuhan (fenologi) yang berlaku sewaktu tempoh tersebut.
Istilah suria berasal dari China, kemudian tersebar ke Korea, Vietnam, dan Jepun dalam lingkungan budaya Asia Timur. Meskipun dinamakan berdasarkan iklim di Dataran China Utara, ia tetap digunakan tanpa perubahan walaupun di wilayah beriklim berbeza seperti selatan China atau kawasan maritim Jepun.[6]
Pada 1 Disember 2016, 24 istilah suria ini telah disenaraikan oleh UNESCO sebagai Warisan Budaya Tak Ketara.[7]
Penomboran
[sunting | sunting sumber]Istilah suria yang digunakan untuk menandakan pertengahan bulan (ditandakan dengan "Z", untuk Cina: 中氣; pinyin: zhōngqì) dianggap sebagai istilah utama, manakala istilah yang menandakan permulaan bulan (ditandakan dengan "J", untuk Cina: 節氣; pinyin: jiéqì) dianggap sebagai istilah kecil. Tahun bermula dengan Lichun (J1) dan berakhir dengan Dahan (Z12).[8]
Senarai jieqi
[sunting | sunting sumber]| Longitud | Terjemahan biasa |
Nama Cina [a] |
Nama Jepun |
Nama Korea [b] |
Nama Vietnam |
Tarikh [c] | Huraian |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 315° | bermulanya musim bunga | 立春 lìchūn |
立春 risshun |
입춘 (立春) ipchun |
Lập xuân | 4 Feb | |
| 330° | air hujan | 雨水 yǔshuǐ |
雨水 usui |
우수 (雨水) usu |
Vũ thủy | 19 Feb | lebih hujan berbanding salji |
| 345° | serangga bangkit | 驚蟄 ([惊蛰] Error: {{Lang}}: unrecognized language tag: zh-s (help)) jīngzhé |
啓蟄 keichitsu |
경칩 (驚蟄) gyeongchip |
Kinh trập | 5 Mac | har. serangga yang berhibernasi bangun |
| 0° | ekuinoks musim bunga | 春分 chūnfēn |
春分 shunbun |
춘분 (春分) chunbun |
Xuân phân | 21 Mac | har. pembahagian (atau tengah) musim bunga |
| 15° | cerah dan terang | 清明 qīngmíng |
清明 seimei |
청명 (清明) cheongmyeong |
Thanh minh | 5 Apr | masa menjaga kubur |
| 30° | hujan bijian | 穀雨 ([谷雨] Error: {{Lang}}: unrecognized language tag: zh-s (help)) gǔyǔ |
穀雨 kokuu |
곡우 (穀雨) gogu |
Cốc vũ | 20 Apr | har. hujan bijirin: hujan membantu pertumbuhan bijirin |
| 45° | bermulanya musim panas | 立夏 lìxià |
立夏 rikka |
입하 (立夏) ipha |
Lập hạ | 6 Mei | |
| 60° | bijian berisi | 小滿 ([小满] Error: {{Lang}}: unrecognized language tag: zh-s (help)) xiǎomǎn |
小満 shōman |
소만 (小滿) soman |
Tiểu mãn | 21 Mei | bijian menjadi berisi |
| 75° | bijian dalam bulir | 芒種 ([芒种] Error: {{Lang}}: unrecognized language tag: zh-s (help)) mángzhòng |
芒種 bōshu |
망종 (芒種) mangjong |
Mang chủng | 6 Jun | har. jejanggut bijian bertumbuh |
| 90° | solstis musim panas | 夏至 xiàzhì |
夏至 geshi |
하지 (夏至) haji |
Hạ chí | 21 Jun | har. kemuncak musim panas (ketinggian matahari) |
| 105° | bahang kecil | 小暑 xiǎoshǔ |
小暑 shōsho |
소서 (小暑) soseo |
Tiểu thử | 7 Jul | |
| 120° | bahang besar | 大暑 dàshǔ |
大暑 taisho |
대서 (大暑) daeseo |
Đại thử | 23 Jul | |
| 135° | bermulanya musim luruh | 立秋 lìqiū |
立秋 risshū |
입추 (立秋) ipchu |
Lập thu | 7 Ogos | |
| 150° | kurangnya bahang | 處暑 ([处暑] Error: {{Lang}}: unrecognized language tag: zh-s (help)) chǔshǔ |
処暑 shosho |
처서 (處暑) cheoseo |
Xử thử | 23 Ogos | har. tinggal dalam bahang |
| 165° | embun putih | 白露 báilù |
白露 hakuro |
백로 (白露) baekro |
Bạch lộ | 8 Sep | lembapan memeluwap menyebabkan embun menjadi putih |
| 180° | ekuinoks musim luruh | 秋分 qiūfēn |
秋分 shūbun |
추분 (秋分) chubun |
Thu phân | 23 Sep | har. pembahagian (atau tengah) musim luruh |
| 195° | embun sejuk | 寒露 hánlù |
寒露 kanro |
한로 (寒露) hallo |
Hàn lộ | 8 Okt | |
| 210° | turunnya fros | 霜降 shuāngjiàng |
霜降 sōkō |
상강 (霜降) sanggang |
Sương giáng | 23 Okt | kehadiran fros dan penurunan suhu |
| 225° | bermulanya musim sejuk | 立冬 lìdōng |
立冬 rittō |
입동 (立冬) ipdong |
Lập đông | 7 Nov | |
| 240° | salji kecil | 小雪 xiǎoxuě |
小雪 shōsetsu |
소설 (小雪) soseol |
Tiểu tuyết | 22 Nov | |
| 255° | salji besar | 大雪 dàxuě |
大雪 taisetsu |
대설 (大雪) daeseol |
Đại tuyết | 7 Dis | |
| 270° | solstis musim sejuk | 冬至 dōngzhì |
冬至 tōji |
동지 (冬至) dongji |
Đông chí | 22 Dis | har. kemuncak musim sejuk (ketinggian matahari) |
| 285° | dingin kecil | 小寒 xiǎohán |
小寒 shōkan |
소한 (小寒) sohan |
Tiểu hàn | 6 Jan | |
| 300° | dingin besar | 大寒 dàhán |
大寒 daikan |
대한 (大寒) daehan |
Đại hàn | 20 Jan |
a Tulisan Cina ringkas ditunjukkan dalam tanda kurungan jika berbeza daripada tulisan Cina tradisional.
b Hanja ditunjukkan dalam tanda kurungan.
c Tarikh boleh berubah dalam julat ±1 hari.
"Lagu Jieqi" (Bahasa Cina: 節氣歌; pinyin: jiéqìgē) boleh memudahkan penghafalan jiéqì:
春雨驚春清穀天 |
chūn yǔ jīng chūn qīng gǔ tiān, |
Penentuan
[sunting | sunting sumber]
Takrif moden menggunakan bujur ekliptik, yang diperkenalkan oleh kalendar Shixian, dikenali sebagai 定气法 (dìng qì fǎ, 'kaedah istilah tetap'). Di bawah kaedah ini, penentuan istilah suria adalah serupa dengan penentuan astronomi untuk kes khas seperti tarikh ekuinoks dan solstis, tetapi dengan bujur ekliptik yang berbeza. Penentuan boleh dimulakan dengan anggaran dan kemudian diperbetul menggunakan anomali dan gerakan purata Matahari.[9] Sistem Efemeris Dalam Talian JPL Horizons boleh digunakan untuk mendapatkan masa tepat bagi istilah suria.
Kaedah yang lebih lama dikenali sebagai 平气法 (píng qì fǎ, 'kaedah istilah sekata') dan hanya membahagikan tahun tropika kepada 24 bahagian yang sama panjang.
Nota mengikut kawasan
[sunting | sunting sumber]Di Jepun, istilah Setsubun (節分) asalnya merujuk kepada malam sebelum Risshun (立春, 315°, permulaan musim bunga), Rikka (立夏, 45°, permulaan musim panas), Risshū (立秋, 135°, permulaan musim luruh), dan Rittō (立冬, 225°, permulaan musim sejuk). Namun kini, istilah itu lazimnya merujuk kepada hari sebelum Risshun sahaja. Nama bagi setiap istilah suria juga merujuk kepada tempoh antara tarikh itu dan istilah seterusnya, iaitu 1/24 daripada setahun
Lihat juga
[sunting | sunting sumber]Pautan luar
[sunting | sunting sumber]- ^ "24 Chinese Feasts (Jiéqì, 节气), equivalent to the 24 Chinese Solar Terms". Chinese calendar. asia-home.com.
- ^ Sehingga tahun 1644 (di China dan negara naungannya) atau 1844 (di Jepun), istilah suria berdasarkan bahagian masa tahunan yang sama panjang, bukan bahagian ruang ekliptik.
- ^ Apabila bulan lunar berakhir sebelum mencapai pertengahan antara dua istilah suria, bulan itu dianggap sebagai bulan sisipan kepada bulan sebelumnya. Ini dikenali sebagai 歲中閏月法, iaitu sistem sisipan pertengahan musim.
- ^ Book of Documents.
- ^ Ban, Gu. Book of Han.
- ^ なぜずれる？ 二十四節気と季節感 (Kenapa tidak sepadan? – istilah suria dan perasaan kita terhadap musim)
- ^ "UNESCO – The Twenty-Four Solar Terms, knowledge in China of time and practices developed through observation of the sun's annual motion". ich.unesco.org. Dicapai pada 9 Mac 2021.
- ^ Aslaksen, Helmer. "Bila Tahun Baharu Cina?" (PDF). Diarkibkan daripada yang asal (PDF) pada 13 Mac 2009. Dicapai pada 27 Julai 2019.
- ^ "Determination of Equinox and Solstice Dates". farside.ph.utexas.edu.