 | |
| Badan induk tertinggi | International Dragon Boat Federation |
|---|---|
| Mula dibangunkan | China Purba |
| Ciri-ciri | |
| Sentuhan | Tidak |
| Ahli pasukan | 22 (piawaian) |
| Jenis | Sukan air berdayung |
| Peralatan | Perahu naga, pendayung, dram |
| Kemunculan | |
| Negara atau wilayah | Seluruh dunia |
| Sukan Olimpik | Tidak |
| Sukan Dunia | 2005 (jemputan), 2009 (jemputan) |
Perahu naga ialah sejenis kapal air digerakkan manusia yang berasal dari wilayah Delta Sungai Mutiara di Wilayah Guangdong, selatan China. Ia biasanya diperbuat daripada kayu jati, namun di wilayah lain di China, pelbagai jenis kayu lain turut digunakan. Sukan perlumbaan perahu naga berasal daripada ritual rakyat kuno yang melibatkan persaingan antara kampung dan telah diamalkan selama lebih 2000 tahun di seluruh selatan China.
Perlumbaan perahu naga merupakan aktiviti tradisional sukan air berdayung dalam budaya Cina selama lebih 2000 tahun, dan dimodenkan sebagai sukan antarabangsa bermula di Hong Kong pada tahun 1976. Perahu-perahu ini kini diperbuat daripada gentian karbon, gentian kaca dan bahan ringan lain. Dalam acara pertandingan, perahu naga biasanya dihias dengan kepala dan ekor naga Cina yang berwarna-warni. Semasa sesi latihan, hiasan tersebut sering ditanggalkan kecuali dram yang masih kekal untuk tujuan latihan irama. Untuk perlumbaan, perahu bersaiz piawai membawa 18–20 pendayung, dan perahu kecil membawa 8–10 pendayung, tidak termasuk pengemudi dan pemain dram.
Pada Disember 2007, kerajaan pusat Republik Rakyat China menambah Perayaan Perahu Naga, bersama dengan Perayaan Qingming dan Perayaan Pertengahan Musim Luruh, sebagai cuti umum kebangsaan.
Reka bentuk dan pembinaan
International Dragon Boat Federation mentakrifkan perahu naga bagi tujuan pertandingan sebagai: "sebuah bot panjang jenis anjakan, reka bentuk terbuka, berdasarkan binaan lambung jenis carvel tanpa rusuk, dengan ciri-ciri khusus seperti tiada stem, sisi bawah yang tajam, berbentuk W dari pandangan silang, freeboard minimum, kemasukan dan keluar air seakan punt, lunasan melengkung yang ditarik ke belakang daripada dua rel sisi dan garis papan melengkung dengan hujung terangkat ke atas."[1]
Perahu naga berbeza dari segi saiz: perahu bersaiz sederhana mempunyai panjang kira-kira 38 kaki (11.5 meter), manakala yang lebih besar boleh mencecah 90 kaki (27.4 meter).[2] Lebar dan dalamnya juga berubah mengikut tujuan bot serta bilangan anak kapal.[3] Sesetengah tukang mungkin juga melaras lebar bot mengikut tahap kemahiran pendayung perahu yang lebih sempit dibina untuk mereka yang lebih mahir.[4]
Bahan binaan badan utama perahu naga adalah pelbagai dan berubah mengikut zaman. Sebelum tahun 1911, kayu Ge yang diimport dari negara seperti Myanmar, Thailand dan Vietnam digunakan.[5] Dari tahun 1911 hingga akhir 1990-an, perahu naga dibina menggunakan kayu pine yang diimport dari Amerika Syarikat.[5] Sejak tahun 2000, kayu cedar dari wilayah Guizhou, China, digunakan pula.[5] Hari ini, bahan biasa bagi badan perahu naga ialah kayu jati atau gentian kaca.[5][6]
Kayu jati sangat tahan terhadap kelembapan.[2] Sepanjang tahun, perahu naga disimpan di darat dan akan mengecut sedikit apabila kering.[2] Apabila diletakkan kembali ke air, kayu jati membolehkan sambungan mengembang dan menutup celahan, menjadikan perahu lebih kukuh.[2] Pada 1990-an, China mula melaksanakan usaha perlindungan hutan, menyebabkan kekurangan kayu besar.[6] Maka, perahu naga gentian kaca menjadi semakin popular kerana lebih ringan dan laju.[6] Kini, gentian kaca menjadi piawaian kebangsaan di China untuk pembinaan perahu naga.[6] Namun begitu, kayu jati dan pendayung kayu masih digunakan sesekali, manakala kebanyakan atlet perahu naga kini berlatih dengan perahu gentian kaca dan pendayung gentian karbon.[6]
Kepala dan ekor naga biasanya diperbuat daripada kayu kapur barus.[5] Reka bentuk kepala naga berbeza mengikut wilayah, dengan ciri dan warna khas tersendiri.[4] Kepala dan ekor ini sering diukir tangan menggunakan pahat dan tukul, dan dicat tangan selepas itu.[4][2][6] Ciri lazim kepala naga termasuk mata terjojol, lubang hidung besar, muncung panjang, lidah terjulur, ‘rambut’ seperti gelombang beku, dan rahang garang dengan gigi putih yang tajam.[7] Kepala ini membawa kepada badan perahu yang panjang, ramping dan rendah, mewakili belakang naga.[7] Bahagian ini juga menampilkan bahagian perut berbentuk W yang memberi kesan cengkaman air dan membantu menstabilkan perahu.[2] Di hujung buritan, terdapat ekor melengkung dengan ukiran sisik yang terperinci.[7]
Ramai menganggap pembinaan perahu naga sebagai gabungan pelbagai seni seperti tukang kayu, ukiran kayu, lukisan minyak dan teori seni bina marin.[7] Pembinaan juga melibatkan pembahagian kerja – contohnya, pengukir perabot akan mengukir kepala dan ekor naga, manakala pembina kapal akan membina badan perahu.[2]
Sejarah
Perlumbaan perahu naga mempunyai latar belakang budaya upacara, ritual dan keagamaan purba Cina yang kaya. Ia dipercayai oleh para sarjana, sinolog dan ahli antropologi sebagai berasal dari kawasan selatan-tengah China lebih 2500 tahun dahulu, iaitu di Tasik Dongting dan sepanjang Sungai Yangtze (dahulu dikenali sebagai Chang Jiang).[8] Sejak itu, perlumbaan ini diamalkan secara berterusan sebagai ritual air tahunan dan sambutan perayaan tradisional, termasuk juga sebagai penghormatan kepada dewa air dalam kepercayaan Cina, iaitu naga air. Sambutan ini merupakan bahagian penting dalam masyarakat pertanian purba China, terutama semasa musim penanaman padi. Kawasan yang mempunyai sawah padi selalunya turut mengamalkan perlumbaan perahu naga.
Daripada dua belas haiwan dalam zodiak Cina, hanya naga merupakan makhluk mitos. Kesemua haiwan zodiak ini dikenali oleh masyarakat agraria purba di China. Naga dipercayai menguasai unsur air di bumi (sungai, tasik, laut), dan juga air dari langit (awan, kabus, hujan). Dalam tradisi Cina, terdapat naga tanah, naga gunung, dan naga langit (Tian Long).
Perlumbaan perahu naga tradisional diadakan pada hari kelima bulan kelima dalam kalender Cina (kira-kira lewat Mei hingga Jun dalam kalender Gregorian moden). Tarikh ini berdekatan dengan solstis musim panas sekitar 21 Jun. Perayaan ini dikenali sebagai Perayaan Perahu Naga. Kedua-dua matahari dan naga dianggap sebagai lambang lelaki (manakala bulan dan burung phoenix ialah lambang perempuan). Naga dan matahari dipercayai berada pada kekuatan tertinggi ketika ini, dan ini menjadi alasan untuk mengadakan perayaan ritual seperti perlumbaan perahu naga.
Ia juga bertepatan dengan musim pemindahan benih padi ke sawah. Perkataan Wu atau Ng merujuk kepada matahari di titik tertinggi di langit pada waktu tengah hari, manakala Duan atau Duen bermaksud tegak atau betul-betul di atas kepala. Maka, Duan Wu merujuk kepada titik tertinggi matahari di hemisfera utara, iaitu hari paling panjang dalam setahun.
Upacara memuja naga bertujuan mengelakkan malapetaka dan mendorong hujan, penting untuk kesuburan tanaman serta kesejahteraan masyarakat tani. Dalam tradisi, naga langit dianggap sebagai penguasa hujan, monsun, angin dan awan. Maharaja pula dikenali sebagai "Naga" atau "Anak Syurga", dan masyarakat Cina sering merujuk diri mereka sebagai "keturunan naga" kerana melambangkan kekuatan dan semangat hidup. Tidak seperti naga dalam mitologi Eropah yang dianggap jahat, naga dalam kepercayaan Asia adalah makhluk baik dan patut dihormati, bukan dibunuh.
Satu lagi ritual yang dikenali sebagai Kebangkitan Naga melibatkan paderi Tao yang akan menyentuh mata naga ukiran pada kepala perahu menggunakan berus yang dicelup dalam cat merah. Ini melambangkan naga terjaga daripada tidur dan menerima semula semangatnya, atau chi. Dalam festival moden, wakil tertentu boleh dijemput untuk melaksanakan upacara menyentuh mata ini.
Perlumbaan perahu naga dan perayaan perahu naga kini disambut meluas dalam kalangan masyarakat Cina perantauan, termasuk di Singapura, Malaysia, dan Kepulauan Riau. Tarikh perlumbaan juga dikenali sebagai "ganda lima" kerana ia jatuh pada hari kelima bulan kelima dalam kalender Cina. Tarikh ini biasanya jatuh dalam bulan Jun (kadangkala Mei atau Julai), mengikut kalender gabungan suria-lunar tradisional Cina.
Krew
Krew bagi sebuah perahu naga piawai lazimnya terdiri daripada 22 orang ahli pasukan: 20 orang pendayung dalam pasangan menghadap ke haluan, 1 pemain dram atau pemanggil di bahagian hadapan yang menghadap ke arah pendayung, dan 1 pengemudi yang berdiri di bahagian buritan.[9] Namun begitu, saiz krew boleh berubah mengikut saiz perahu. Perahu naga kecil hanya memuatkan 10 pendayung, manakala perahu tradisional boleh menampung sehingga 50 orang pendayung, tidak termasuk pemain dram dan pengemudi.
Pemain dram
Degupan dram yang dihasilkan oleh pemain dram dianggap sebagai “denyutan” utama perahu naga. Pemain dram memimpin irama kayuhan seluruh pendayung semasa perlumbaan dengan memberikan isyarat irama melalui degupan dram menunjukkan kekerapan dan penyelarasan gerakan pendayung (kadar, pecutan, perlahan, dsb.).
Pemain dram juga memberikan arahan kepada krew melalui gabungan isyarat tangan dan laungan suara, serta memberi semangat agar semua ahli pasukan beraksi pada tahap terbaik. Dalam perlumbaan rasmi, seperti kejohanan dunia, pemain dram mesti benar-benar memukul dram jika tidak, pasukan boleh dikenakan penalti.
Namun dalam latihan atau perlumbaan bukan rasmi, pemain dram dalam pasukan berpengalaman kadangkala tidak memukul dram kerana ahli pasukan sudah cukup segerak untuk mendayung tanpa irama luaran. Jika pemain dram tidak hadir semasa latihan, pengemudi selalunya akan mengarahkan krew.
Pemain dram yang baik harus dapat menyelaraskan pukulan dram mereka dengan kayuhan pasangan pendayung hadapan, bukan sebaliknya.
Pendayung
Pasangan pendayung duduk menghadap ke depan dalam perahu, dan menggunakan sejenis pendayung khas yang, tidak seperti peralatan dalam sukan mendayung, tidak dilekatkan pada badan perahu. Pendayung menghadap ke arah pergerakan bot; jadi mereka "berdayung" seperti menaiki kanu, berbeza dengan sukan mendayung yang menghadap ke arah bertentangan seperti dalam acara sculling Olimpik.
Bentuk pendayung yang diterima oleh International Dragon Boat Federation adalah piawai dan unik, diambil daripada bentuk pendayung tradisional yang digunakan oleh penduduk di kawasan delta Sungai Mutiara di wilayah Guangdong, berhampiran Hong Kong.[10] Spesifikasi Pendayung IDBF 202a (PS202a)[11] mempunyai tepi lurus dan melengkung serta bahu berbentuk bulatan, berdasarkan bentuk geometri segitiga sama antara bilah pendayung dan batangnya.
Pasangan pendayung pertama dipanggil "penentu rentak" atau "penyelaras masa", dan mereka menetapkan kadar kayuhan pasukan serta menyelaras pergerakan antara satu sama lain. Ini penting kerana keseragaman gerakan semua pendayung sangat kritikal dalam pertandingan. Arah bot semasa perlumbaan dikawal oleh pengemudi, tetapi semasa tambatan atau manuver lain, pendayung tertentu boleh diarahkan untuk mendayung (sementara yang lain berhenti atau berehat), mengikut arahan daripada pemain dram atau pengemudi.
Secara amnya terdapat tiga jenis kayuhan digunakan: kayuhan hadapan (biasa), kayuhan undur, dan kayuhan seret ke sisi.
Pengemudi
Arah pergerakan perahu naga dikawal oleh pengemudi yang berdiri di bahagian belakang perahu. Banyak istilah digunakan untuk merujuk pengemudi seperti pengemudi, pengarah, pemegang kemudi, atau "sweep".
Pengemudi mengendalikan satu pendayung lurus panjang (biasanya sepanjang 9 kaki), yang dikenali sebagai pendayung kemudi. Pendayung ini dilekapkan pada satu mekanisme khas yang disebut sebagai "kunci pendayung" untuk mengekalkan posisinya dan membolehkan ia berpusing. Mekanisme ini terletak pada lengan kemudi yang menjulur secara melintang di sebelah kiri buritan perahu.
Untuk mengemudi, bilah pendayung dicelup ke dalam air dan pemegangnya ditolak atau ditarik， tindakan ini membelokkan perahu ke kanan atau kiri. Pengemudi juga boleh "memusing" perahu di tempat menggunakan kaedah yang sama biasanya dilakukan semasa latihan atau untuk meluruskan haluan bot sebelum perlumbaan bermula.
Pengemudi juga memberi arahan suara kepada krew, seperti "pendayung sedia", "mulakan!", "tahan bot" (untuk berhenti), atau "angkat pendayung" (untuk berhenti mendayung dan angkat pendayung keluar dari air). Arahan lain juga boleh digunakan bagi memperbaiki kedudukan dan masa pasukan ketika perlumbaan.
Perlumbaan
Perlumbaan perahu naga moden diuruskan di peringkat antarabangsa oleh International Dragon Boat Federation (IDBF), iaitu badan induk dunia bagi sukan ini. IDBF merupakan ahli Global Association of International Sports Federations dan ahli pengasas AIMS Group (Alliance of Independent Recognized Members of Sport) dalam GAISF. AIMS diiktiraf oleh IOC sebagai Pertubuhan Sukan Pelbagai.
International Canoe Federation (ICF) juga memiliki program perahu naga khas bagi ahli-ahlinya yang berminat dalam disiplin ini.[12] Kedua-dua kategori sukan dan perayaan sangat kompetitif, dan ramai atlet berlatih sepanjang tahun menggunakan mesin latihan atau kolam renang selain sesi latihan di air.[13]
Perlumbaan sempena perayaan biasanya berbentuk pecut, dengan jarak sekitar 500 meter sebagai yang paling lazim. Jarak lain yang biasa digunakan dalam pertandingan antarabangsa ialah 200, 1000, dan 2000 meter. Bagi perlumbaan 2000 meter, ia dijalankan di atas litar 500 meter dengan tiga pusingan 180 darjah. Pasukan akan mula dan tamat di titik yang sama. Dalam peringkat tempatan, jarak perlumbaan mungkin berbeza, bergantung kepada saiz badan air.
Organisasi, pengiktirafan dan budaya popular
Federasi Antarabangsa utama bagi sukan perahu naga ialah International Dragon Boat Federation (IDBF). Pada tahun 2007, IDBF diiktiraf sebagai ahli SportAccord (dahulu dikenali sebagai GAISF), iaitu sebahagian daripada Gerakan Olimpik, selepas mengambil kira nilai sejarah dan budaya sukan perahu naga.
Sejak 1991, ahli gabungan IDBF telah ditubuhkan di 89 buah negara dan wilayah. Walaupun belum menjadi federasi antarabangsa rasmi di bawah IOC, permohonan IDBF sedang dipertimbangkan oleh IOC.
International Canoe Federation (ICF), iaitu entiti yang diiktiraf IOC, turut menganjurkan kejohanan perahu naga. Kejohanan Dunia Perahu Naga ICF telah dianjurkan sejak 2006.[14]
Rujukan
- ^ "History & Culture". International Dragon Boat Federation (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2024-05-07.
- ^ a b c d e f g Zanzanaini, Gabriella (2018-06-13). "Forgotten Icon: The Disappearing Art of Dragon Boat Building". Zolima City Magazine (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2024-05-07.
- ^ Ralat petik: Tag
<ref>tidak sah; tiada teks disediakan bagi rujukan yang bernama:02 - ^ a b c "The traditional family business of crafting a Tuen Ng festival dragon boat". Young Post. 2018-06-11. Dicapai pada 2024-05-07.
- ^ a b c d e Ka-kuen, Lau. "Dragon Boat Festival: a feat of rhythm and athleticism". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2024-05-07.
- ^ a b c d e f "Dragon boat festival: the composite materials of boats and paddles add technicity to an ancient tradition - JEC". JEC (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2024-05-07.
- ^ a b c d Ministry of Foreign Affairs, Republic of China (Taiwan) (1983-07-01). "The Making of a Dragon Boat". Taiwan Today (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2024-05-07.
- ^ Worcester, George. The Junks and Sampans of the Yangtze River, 1971.
- ^ "Dragon boat racing calls to beginners and pros alike". Los Angeles Times (dalam bahasa Inggeris). 2019-05-10. Dicapai pada 2019-07-22.
- ^ "IDBF Library". International Dragon Boat Federation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-03-01. Dicapai pada 2016-02-11.
- ^ "IDBF Racing Paddle Scheme" (PDF). International Dragon Boat Federation. Dicapai pada 2016-02-11.[pautan mati kekal]
- ^ "Dragon Boat".
- ^ "Oswego Dragon Boat Festival". Oswegodragon.com. 2011-12-30. Diarkibkan daripada yang asal pada 2013-06-27. Dicapai pada 2013-03-06.
- ^ "Dragon Boat". 21 Julai 2015.