 | |
| Tarikh | 22 Februari 2020 – 24 November 2022 |
|---|---|
| Lokasi | Malaysia |
Juga dikenali sebagai | Langkah Sheraton |
| Penyebab |
|
| Hadirin | |
| Hasil | Pembentukan Kabinet Anwar Ibrahim berlaku selepas kejatuhan dua kerajaan berturut-turut dan satu pilihan raya umum mengejut.
|
Sebahagian daripada siri tentang |
|---|
| Sejarah Malaysia |
 |
 Portal Malaysia |
Kemelut politik Malaysia 2020–2022 tercetus selepas beberapa Ahli Parlimen (AP) dalam Dewan Rakyat Malaysia ke-14 bertindak menukar sokongan parti, menyebabkan kehilangan kerajaan majoriti di Parlimen, kejatuhan dua kerajaan campuran berturut-turut dan peletakan jawatan dua orang Perdana Menteri. Krisis ini memuncak dengan pembubaran parlimen dan pilihan raya umum 2022, seterusnya membawa kepada pembentukan sebuah kerajaan perpaduan. Krisis ini berakhir di peringkat Persekutuan pada 2022 tetapi berlanjutan di peringkat negeri sehingga 2023, khususnya di Sabah, dalam insiden yang dikenali sebagai Langkah Kinabalu.[6]
Pada Februari 2020, satu perkembangan yang dikenali sebagai Langkah Sheraton menyebabkan kejatuhan kerajaan campuran Pakatan Harapan (PH) dan peletakan jawatan Perdana Menteri Mahathir Mohamad selepas hanya 22 bulan memegang jawatan. Kerajaan PH digantikan oleh kerajaan Perikatan Nasional (PN) yang diterajui oleh Muhyiddin Yassin sebagai Perdana Menteri kelapan. Ketidakstabilan politik terus berlarutan sepanjang tahun 2020 dan 2021, ditambah pula dengan kesan pandemik COVID-19. Ini membawa kepada peletakan jawatan Muhyiddin dan kabinet beliau pada Ogos 2021, selepas 17 bulan berkuasa. Beberapa hari kemudian, Ismail Sabri Yaakob dilantik sebagai Perdana Menteri kesembilan. Krisis ini mencetuskan beberapa pilihan raya negeri awal dan akhirnya pilihan raya umum 2022.
Krisis ini bermula dengan perpecahan dalam Pakatan Harapan, khususnya berkaitan isu peralihan kuasa antara Mahathir dan penggantinya yang dirancang, Anwar Ibrahim, sebagaimana dipersetujui sebelum PRU14.[7] Perpecahan ini memuncak apabila Parti Pribumi Bersatu Malaysia (BERSATU) menarik diri daripada PH dan disertai oleh beberapa ahli parlimen dari Parti Keadilan Rakyat (PKR) yang dipimpin oleh Timbalan Presidennya, Azmin Ali, yang keluar parti. Peletakan jawatan Mahathir mencetuskan kekosongan kuasa.
Yang di-Pertuan Agong, Sultan Abdullah Ri'ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah, telah mengadakan pertemuan dengan semua Ahli Parlimen dan pemimpin parti politik untuk menilai sokongan terhadap calon Perdana Menteri baharu. Akhirnya, Presiden BERSATU, Muhyiddin Yassin dilantik sebagai Perdana Menteri kelapan. Beliau mengisytiharkan kerajaannya sebagai Perikatan Nasional.
Empat negeri — Johor, Melaka, Perak dan Kedah — turut menyaksikan pertukaran kerajaan negeri selepas PN memperoleh majoriti dalam Dewan Undangan Negeri masing-masing. Di Sabah, pembubaran Dewan Undangan Negeri Sabah membawa kepada pilihan raya negeri 2020. PN memenangi pilihan raya tersebut dan membentuk kerajaan negeri bersama Barisan Nasional dan Parti Bersatu Sabah di bawah gabungan Gabungan Rakyat Sabah (GRS).
Ketidakstabilan politik terus berlaku selepas perubahan kerajaan tersebut. Pada September 2020, Ketua Pembangkang Anwar Ibrahim mengumumkan bahawa beliau telah memperoleh sokongan majoriti untuk membentuk kerajaan baharu, namun perkara ini tidak menjadi kenyataan.[8] Malaysia mengisytiharkan darurat pada Januari 2021 berikutan penularan pandemik COVID-19 yang semakin buruk,[9] yang turut menyumbang kepada perpecahan dalam gabungan PN.[10][11][12] Selepas Parlimen digantung untuk tempoh panjang, ia dibuka semula sementara tetapi sesi ditangguhkan semula[13][14] apabila beberapa kes COVID-19 dikesan di bangunan Parlimen.[15] Pada 2 Ogos 2021, Ahli Parlimen Pembangkang cuba memasuki Parlimen selepas darurat tamat, namun dihalang oleh pihak polis.[16] Selepas gagal memperoleh sokongan majoriti,[17] Perdana Menteri Muhyiddin dan kabinet beliau meletakkan jawatan pada 16 Ogos 2021.
Empat hari kemudian, Naib Presiden UMNO, Ismail Sabri Yaakob dilantik sebagai Perdana Menteri oleh Yang di-Pertuan Agong selepas memperoleh sokongan majoriti Ahli Parlimen.[18][19] Kerajaan Ismail Sabri menandatangani Memorandum Persefahaman (MoU) dengan Pakatan Harapan bagi menjamin kestabilan politik. Pada tahun 2021 dan 2022, ketidakstabilan di peringkat negeri mencetuskan lagi pilihan raya di Melaka dan Johor. Krisis ini memuncak dengan PRU awal pada 2022 yang menghasilkan Parlimen tergantung. Anwar Ibrahim kemudiannya dilantik sebagai Perdana Menteri ke-10 untuk mengetuai kerajaan campuran baharu.
Latar belakang dan tokoh utama
.jpg)
.jpg)
_(cropped).jpg)
.jpg)
.jpg)
Pakatan Harapan (PH) ialah sebuah gabungan empat parti politik utama di Malaysia yang terdiri daripada Parti Keadilan Rakyat (PKR), Parti Pribumi Bersatu Malaysia (BERSATU), Parti Amanah Negara (AMANAH), dan Parti Tindakan Demokratik (DAP).[20] Gabungan ini ditubuhkan pada tahun 2015 dan telah memenangi Pilihan raya umum Malaysia 2018, menewaskan kerajaan gabungan Barisan Nasional (BN) yang telah memerintah di peringkat persekutuan selama hampir 60 tahun. Kemenangan ini mencatat sejarah sebagai peralihan kuasa secara aman pertama kepada gabungan politik yang berbeza sejak kemerdekaan Malaysia.[21][22] Mahathir Mohamad, yang ketika itu merupakan pengerusi BERSATU dan ketua Pakatan Harapan, telah dilantik sebagai Perdana Menteri Malaysia ketujuh, menjadikannya perdana menteri tertua di dunia ketika berumur 92 tahun.[23] Mahathir pernah berkhidmat sebagai perdana menteri keempat dari 1981 hingga 2003 di bawah Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO), parti komponen utama dalam BN.[24] Beliau keluar daripada UMNO pada tahun 2016 dan menubuhkan BERSATU bagi menentang Perdana Menteri keenam, Najib Razak, susulan skandal 1MDB.[25]
Dalam PRU 2018, Mahathir telah berdamai dengan bekas seteru politiknya, Anwar Ibrahim, yang merupakan ketua umum PKR. Anwar pernah menjadi timbalan perdana menteri di bawah Mahathir dari tahun 1993 hingga 1998 sebelum dipecat dan dipenjarakan atas tuduhan rasuah. Anwar sekali lagi dipenjarakan pada tahun 2014 atas tuduhan liwat, namun telah diberi pengampunan diraja pada tahun 2018 oleh Yang di-Pertuan Agong ke-15, Sultan Muhammad V.[26][27] Mahathir berjanji akan menyerahkan jawatan perdana menteri kepada Anwar selepas dua tahun, tetapi penyerahan kuasa tersebut tidak berlaku seperti yang dirancang.[27]
Azmin Ali, timbalan presiden PKR ketika itu, pernah menjadi setiausaha sulit kepada Anwar dari tahun 1993 hingga 1998.[28][29] Beliau menyertai PKR selepas keluar daripada UMNO pada akhir 1990-an.[28] Pada tahun 2014, Azmin telah dilantik sebagai Menteri Besar Selangor oleh Sultan Sharafuddin Idris Shah, susulan strategi politik yang dikenali sebagai Langkah Kajang.[30] Selepas PRU 2018, beliau menyertai kabinet Mahathir sebagai Menteri Hal Ehwal Ekonomi.[31] Ketegangan antara Azmin dan Anwar mula timbul secara terbuka pada Kongres Nasional PKR Disember 2019,[32] apabila ucapan yang menyentuh tentang "pengkhianatan" dianggap ditujukan kepada Azmin.[33][34]
Muhyiddin Yassin ialah presiden dan pengasas BERSATU.[35] Beliau sebelum ini merupakan timbalan presiden UMNO dan pernah menjadi timbalan perdana menteri dari 2009 hingga 2015 di bawah pentadbiran Najib Razak.[36][37] Beliau telah dipecat selepas mengkritik Najib berkenaan skandal 1MDB dan kemudian dipecat daripada UMNO pada tahun 2016.[37][38] Selepas PRU 2018, beliau dilantik sebagai Menteri Dalam Negeri.[39]
Ismail Sabri Yaakob merupakan ahli politik senior dalam UMNO dan anggota gabungan BN. Selepas kekalahan BN dalam PRU 2018, beliau telah berkhidmat sebagai Ketua Pembangkang Malaysia.[40]
Ahmad Zahid Hamidi ialah presiden UMNO, memegang jawatan tersebut sejak tahun 2018. Beliau pernah berkhidmat sebagai Timbalan Perdana Menteri dari 2015 hingga 2018 di bawah Najib Razak, selepas pemecatan Muhyiddin dari UMNO.
Yang di-Pertuan Agong, iaitu ketua negara dalam sistem raja berperlembagaan Malaysia, mempunyai kuasa melantik perdana menteri berdasarkan sokongan majoriti di Parlimen Malaysia, menurut Perkara 43 dalam Perlembagaan Persekutuan Malaysia.[41] Jawatan Yang di-Pertuan Agong ini berputar setiap lima tahun antara sembilan raja negeri-negeri Melayu.[42] Yang di-Pertuan Agong ketika itu ialah Sultan Abdullah Ri'ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah, yang menaiki takhta pada tahun 2019.
Pandemik COVID-19
Pandemik COVID-19 global telah merebak ke Malaysia pada akhir Januari 2020. Wabak tempatan utama yang pertama berlaku semasa acara keagamaan Tabligh di Kuala Lumpur pada akhir Februari 2020.[43][44] Apabila pandemik ini menjadi krisis global menjelang Mac 2020, termasuk di Malaysia, ia telah memberikan kesan besar dari segi ekonomi, sosial, dan juga politik.[9][45]
2020
Februari: Langkah Sheraton, kejatuhan kerajaan Pakatan Harapan
21–22 Februari
Majlis Presiden Pakatan Harapan telah mengadakan mesyuarat lewat malam bagi membincangkan peralihan kepimpinan daripada Perdana Menteri Mahathir Mohamad kepada Anwar Ibrahim, yang telah digelar sebagai "Perdana Menteri menunggu" susulan kemenangan pilihan raya Pakatan Harapan pada tahun 2018. Semasa mesyuarat tersebut, Anwar dilaporkan bersetuju untuk membenarkan Mahathir menentukan sendiri masa perletakan jawatannya, dengan kemungkinan peralihan selepas sidang kemuncak APEC Malaysia 2020 yang dijadualkan pada bulan November.[46][47][48] Pelbagai sumber melaporkan bahawa mesyuarat tersebut melibatkan perbincangan yang tegang, terutamanya berkaitan garis masa pengunduran Mahathir.[49][50]
Pada bulan Mei, satu rakaman audio mesyuarat itu telah bocor, di mana Ketua Pemuda BERSATU Syed Saddiq Syed Abdul Rahman dan Timbalan Presiden PKR Azmin Ali dilaporkan menyuarakan kebimbangan bahawa Mahathir mungkin akan dilihat sebagai "perdana menteri tempang" sekiranya satu garis masa tetap ditetapkan. Beberapa ahli PKR menyatakan sokongan agar Anwar mengambil alih jawatan perdana menteri dalam tempoh dua tahun selepas kemenangan pilihan raya pada 9 Mei 2018, seperti yang dibincangkan sebelum ini.[51]
Menurut laporan daripada Reuters, Mahathir telah mempertimbangkan untuk membentuk kerajaan perpaduan yang melibatkan pelbagai parti politik, termasuk menerima bekas ahli UMNO ke dalam BERSATU serta berunding dengan parti pembangkang seperti PAS. Langkah ini ditafsirkan oleh sesetengah pihak sebagai usaha untuk memperluaskan sokongan politik dan memberi ruang fleksibiliti dalam peralihan kepimpinan. Laporan turut mencadangkan bahawa desakan yang semakin meningkat untuk satu garis masa yang jelas telah mempercepatkan perkembangan politik, yang akhirnya membawa kepada peristiwa penting pada 23 Februari.[7]
23 Februari
Pada 23 Februari 2020, beberapa parti politik telah mengadakan mesyuarat tergempar: BERSATU di ibu pejabatnya di Menara Yayasan Selangor, Petaling Jaya; pakatan Muafakat Nasional yang terdiri daripada UMNO dan Parti Islam Se-Malaysia (PAS) mengadakan pertemuan di Janda Baik, Pahang; Majlis Tertinggi UMNO bermesyuarat di Pusat Dagangan Dunia Putra (PWTC); manakala ahli parlimen Gabungan Parti Sarawak (GPS) berkumpul di Kuala Lumpur.[52]
Azmin Ali, Timbalan Presiden PKR dan Menteri Hal Ehwal Ekonomi ketika itu, turut mengadakan pertemuan bersama beberapa ahli parlimen parti serta kira-kira dua puluh yang lain di Hotel Sheraton, Petaling Jaya, di tengah-tengah khabar angin bahawa satu gabungan kerajaan baharu sedang dirancang.[53] Peristiwa ini dilaporkan secara meluas oleh media tempatan sebagai Langkah Sheraton.[54][55][56]
Pada sebelah petang, Azmin dan kumpulannya dalam PKR pergi ke Istana Negara untuk menghadap Yang di-Pertuan Agong. Turut hadir ialah pemimpin daripada lima parti politik lain: Muhyiddin Yassin dari BERSATU, yang juga Menteri Dalam Negeri; Ahmad Zahid Hamidi dari UMNO; Hadi Awang dari PAS; Abang Johari Openg dari GPS; dan Shafie Apdal dari Parti Warisan Sabah (Warisan).[57] Difahamkan bahawa para pemimpin ini hadir untuk memberi taklimat kepada Agong berkenaan perkembangan politik semasa, iaitu pembentukan kerajaan gabungan baharu serta menyatakan sokongan mereka terhadap calon perdana menteri baharu, sekaligus menafikan peluang Anwar Ibrahim, Presiden PKR, untuk memegang jawatan tersebut.[58][59] Selepas pertemuan itu, beberapa pemimpin parti pembangkang termasuk Ismail Sabri Yaakob dari UMNO dan Hadi Awang dari PAS turut serta menyertai kumpulan penyokong Azmin di Hotel Sheraton.[60]
Dalam satu siaran langsung Facebook semasa sesi doa malam di kediamannya, Anwar menyatakan bahawa beliau telah dimaklumkan bahawa satu "pengkhianatan" telah berlaku melibatkan "bekas rakan dari BERSATU dan sebahagian kecil dari PKR".[61] Kemudiannya, Azmin dalam satu kenyataan menjelaskan bahawa tindakannya adalah untuk melindungi Mahathir, yang ditekan supaya menetapkan tarikh peralihan kuasa semasa mesyuarat Majlis Presiden Pakatan Harapan pada 21 Februari. Akuan berkanun (SD) yang diserahkan kepada Agong bertujuan untuk mengukuhkan sokongan terhadap Mahathir, dan bukannya untuk memilih perdana menteri baharu.[62] Beliau turut menyatakan bahawa pengkhianat sebenar ialah pihak yang cuba menggulingkan Mahathir.[63]
24 Februari
Pada pagi 24 Februari 2020, Anwar Ibrahim; timbalan perdana menteri, Wan Azizah Wan Ismail yang juga isteri Anwar; presiden Parti Amanah Negara, Mat Sabu; dan setiausaha agung DAP, Lim Guan Eng telah bertemu dengan Mahathir di kediamannya untuk mendapatkan penjelasan mengenai insiden yang berlaku.[64] Anwar kemudiannya menyatakan bahawa beliau berpuas hati dengan hasil pertemuan itu kerana Mahathir telah menjelaskan bahawa beliau tidak terlibat dalam pakatan untuk membentuk kerajaan gabungan baharu.[65][66]
PKR mengadakan sidang media pada jam 2 petang di mana setiausaha agungnya, Saifuddin Nasution Ismail, mengumumkan bahawa Azmin Ali dan Zuraida Kamaruddin (Menteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan serta naib presiden PKR) telah dipecat daripada parti.[67] Saifuddin menjelaskan bahawa mereka dipecat kerana tindakan mereka pada 23 Februari yang bercanggah dengan prinsip parti berkaitan kedudukan perdana menteri.[68] Azmin kemudiannya mengumumkan bahawa beliau akan membentuk blok bebas di parlimen bersama Zuraida dan sembilan lagi ahli parlimen. Mereka memutuskan untuk keluar dari parti susulan pemecatan tersebut.[69]
Pada sebelah petang 24 Februari, pejabat perdana menteri mengesahkan bahawa Mahathir telah menyerahkan surat perletakan jawatannya kepada Yang di-Pertuan Agong. Setengah jam kemudian, beliau turut mengumumkan perletakan jawatan sebagai pengerusi BERSATU selepas Muhyiddin Yassin mengisytiharkan penarikan parti itu daripada gabungan Pakatan Harapan.[70] Yang di-Pertuan Agong cuba memujuk Mahathir supaya tidak meletakkan jawatan, namun beliau tetap bertegas.[71] Agong kemudiannya menerima perletakan jawatan tersebut dan melantik Mahathir sebagai perdana menteri interim sehingga perdana menteri baharu dilantik.[72] Kabinet Malaysia turut terbubar selaras dengan Perkara 43(5) dalam Perlembagaan Malaysia.[73][74] Pakatan Harapan kehilangan majoriti dalam parlimen selepas BERSATU dan kumpulan Azmin Ali seramai sebelas ahli parlimen mengumumkan keluar daripada gabungan tersebut pada jam 2 petang.[75] Wakil Istana Negara kemudiannya mengumumkan bahawa Agong akan menemubual kesemua 221 ahli parlimen (kecuali Mahathir) bagi menilai sokongan terhadap calon perdana menteri.[76] Sesi temu bual ini diadakan pada 25 dan 26 Februari, melibatkan 90 ahli parlimen pada hari pertama dan 131 ahli parlimen pada hari kedua.[77]
Pada jam 9 malam, pimpinan BERSATU mengadakan mesyuarat tergempar di ibu pejabat parti bagi membincangkan halatuju masa depan parti.[78] Ahli-ahli BERSATU menolak perletakan jawatan Mahathir sebagai pengerusi parti dan menyatakan sokongan penuh kepada beliau untuk terus menjadi perdana menteri. Setiausaha agung BERSATU, Marzuki Yahya, menyatakan bahawa semua ahli majlis tertinggi BERSATU sebulat suara menyokong Mahathir.[79]
25 Februari
Pada 25 Februari, Yang di-Pertuan Agong telah memanggil 90 ahli parlimen untuk menghadap baginda. Bermula jam 2:30 petang, setiap ahli parlimen ditemubual oleh Agong selama dua hingga tiga minit.[80] Selepas pusingan pertama sesi temu bual ini, UMNO dan PAS mengumumkan bahawa mereka menarik balik sokongan terhadap Mahathir untuk kekal sebagai perdana menteri, dan sebaliknya menggesa agar parlimen dibubarkan.[81] Sebelum itu, dilaporkan bahawa semua blok politik telah menyuarakan sokongan kepada Mahathir, dan beliau bersiap sedia untuk membentuk sebuah "kerajaan perpaduan" yang tidak dipersetujui oleh kedua-dua parti tersebut.[82][83] Annuar Musa, setiausaha agung UMNO, menyatakan bahawa asas perundingan dengan Mahathir ialah UMNO dan PAS akan memberi sokongan untuk membentuk kerajaan alternatif tanpa DAP. Oleh itu, PAS dan UMNO menyatakan pendirian untuk menyokong pembubaran parlimen dan mengadakan pilihan raya mengejut.[84]
Satu mesyuarat tergempar Majlis Presiden Pakatan Harapan telah diadakan di ibu pejabat PKR di Petaling Jaya pada waktu malam.[85] Parti-parti dalam Pakatan Harapan iaitu DAP, PKR dan Amanah telah menjemput Mahathir ke mesyuarat tersebut dengan hasrat untuk memulihkan kerajaan sedia ada, namun Mahathir tidak menghadiri pertemuan tersebut.[86]
Kemudiannya, pada 3 Februari 2021, Mahathir mendakwa bahawa ketika ahli-ahli parlimen Pakatan Harapan menandatangani surat akuan bersumpah di hadapan Yang di-Pertuan Agong, mereka tidak menamakan beliau sebagai calon perdana menteri. Menurutnya, Anwar telah meyakinkan ahli parlimen PH bahawa beliau memiliki sokongan yang mencukupi daripada ahli-ahli parlimen Sabah dan Sarawak serta ahli PH untuk mendapat majoriti bagi menjadi perdana menteri. Mahathir berkata bahawa "hanya DAP, Amanah, dan puak Anwar dalam PKR" yang menyokong Anwar. Anwar memiliki sokongan 92 orang, manakala Mahathir mempunyai 62. Menurut Mahathir lagi, "Apabila Muhyiddin dinamakan sebagai Perdana Menteri, beliau sebenarnya tidak mempunyai sokongan majoriti. Tetapi setelah dilantik, beliau dapat menawarkan jawatan dalam kabinet kepada ahli-ahli parlimen yang sebelum ini menyokong saya. Mereka berpaling tadah dan Muhyiddin berjaya memperoleh majoriti sebanyak dua kerusi," tulis Mahathir dalam blognya.[87]
26 Februari
Perdana Menteri Interim, Mahathir Mohamad, telah berucap kepada rakyat pada jam 4.45 petang berkenaan situasi politik negara. Beliau memulakan ucapan dengan memohon maaf kepada rakyat Malaysia atas kebuntuan politik yang sedang berlaku sebelum mengesahkan spekulasi bahawa beliau mahu membentuk sebuah kerajaan perpaduan, dengan menyatakan bahawa pentadbiran baharu itu akan menumpukan kepada kepentingan negara dan bukannya parti politik. Mahathir menafikan dakwaan bahawa beliau terlalu gilakan kuasa, dan mengulangi pendiriannya untuk tidak bekerjasama dengan UMNO. Dalam ucapannya, Mahathir tidak menyebut langsung nama Anwar Ibrahim ataupun perjanjian untuk menyerahkan tampuk kepimpinan kepadanya seperti yang dibincangkan dalam mesyuarat pada 21 Februari. Sebaliknya, Mahathir menyatakan bahawa keputusan berkenaan hal tersebut terserah kepada Dewan Rakyat.[88]
Pakatan Harapan kemudian mengumumkan bahawa mereka mencalonkan Presiden PKR, Anwar Ibrahim, sebagai perdana menteri selepas mesyuarat pada malam sebelumnya, walaupun sebelum itu mereka secara terbuka menyatakan sokongan kepada Mahathir, terutamanya selepas ucapan televisyen Mahathir.[89][90] Ahli-ahli parlimen DAP menyatakan bahawa Pakatan Harapan menolak cadangan penubuhan "kerajaan Mahathir" yang bersifat non-partisan kerana kerajaan seperti itu tidak akan tertakluk kepada mana-mana parti atau gabungan. Ini akan memberikan Mahathir kuasa penuh untuk bertindak sesuka hati.[91]
27 Februari
Pada pagi 27 Februari, Mahathir sekali lagi menghadap Yang di-Pertuan Agong di Istana Negara. Kandungan pertemuan tersebut tidak didedahkan secara rasmi, namun dikatakan ia berkaitan dengan perbincangan mengenai pembentukan kabinet baharu.[92] Pada sebelah petang, Setiausaha Agung BERSATU, Marzuki Yahya, mengesahkan bahawa Mahathir telah menarik balik surat peletakan jawatannya sebagai Pengerusi BERSATU.[93] Dalam satu sidang media berasingan pada malam 27 Februari, Mahathir mendedahkan bahawa Agong "[tidak dapat] menemui sesiapa yang mempunyai majoriti jelas" untuk dilantik sebagai perdana menteri. Oleh itu, satu sidang khas Parlimen akan diadakan pada 2 Mac untuk menyelesaikan kebuntuan tersebut. Jika segala usaha gagal, Mahathir memberi bayangan bahawa pilihan raya mengejut mungkin akan diadakan.[94]
28 Februari
Satu mesyuarat khas Majlis Raja-Raja telah diadakan pada pagi 28 Februari di Istana Negara bagi membincangkan keadaan politik semasa negara, dengan kehadiran semua Raja-raja Melayu atau anak-anakanda raja selaku wakil negeri masing-masing.[95] Mereka turut disertai oleh Jeneral Affendi Buang, Panglima Angkatan Tentera, dan Abdul Hamid Bador, Ketua Polis Negara.[96]
Mohamad Ariff Md Yusof, Yang di-Pertua Dewan Rakyat, menafikan pengumuman Mahathir sebelum ini mengenai sidang khas parlimen. Ariff menjelaskan bahawa beliau ada menerima surat daripada Mahathir yang menyatakan bahawa kerajaan bersetuju untuk memanggil sidang pada 2 Mac, namun ia tidak menepati Peraturan Mesyuarat Parlimen.[97] Pada waktu petang, pihak Istana Negara mengeluarkan kenyataan rasmi bahawa Yang di-Pertuan Agong akan memanggil ketua-ketua parti politik yang mempunyai wakil di parlimen untuk menghadap, bagi membolehkan mereka menamakan calon masing-masing bagi jawatan perdana menteri dalam usaha menyelesaikan kemelut yang berpanjangan. Kenyataan itu juga mengesahkan bahawa Agong masih belum menemui calon yang mendapat keyakinan majoriti Ahli Parlimen untuk membentuk kerajaan baharu.[98]
BERSATU kemudian mengeluarkan kenyataan menyatakan sokongan terhadap presidennya, Muhyiddin Yassin, sebagai Perdana Menteri ke-8, dengan disokong oleh 26 Ahli Parlimen BERSATU dan 10 lagi yang diketuai oleh Azmin Ali.[99] Tambahan 60 Ahli Parlimen daripada UMNO, PAS, MCA dan MIC turut mengumumkan sokongan mereka terhadap Muhyiddin.[100] Semua Ahli Parlimen Muafakat Nasional juga telah menandatangani akuan bersumpah baharu mencalonkan Muhyiddin sebagai Perdana Menteri.[101] Setiausaha akhbar Muhyiddin turut mengesahkan bahawa Azmin Ali dan 10 bekas Ahli Parlimen PKR lain telah secara rasmi menyertai BERSATU.[102] Walau bagaimanapun, ahli Majlis Tertinggi BERSATU, Kadir Jasin, mendakwa bahawa beliau tidak pernah dijemput untuk berbincang atau dimaklumkan mengenai pencalonan Muhyiddin.[103]
29 Februari
Ketua Pemuda BERSATU, Syed Saddiq Syed Abdul Rahman mengisytiharkan bahawa beliau tidak akan bekerjasama dengan pihak yang terlibat dalam rasuah untuk membentuk kerajaan, merujuk kepada UMNO. Sayap pemuda BERSATU, Armada, juga mengeluarkan kenyataan bahawa mereka akan terus menyokong keputusan Majlis Pimpinan Tertinggi parti dalam mesyuarat pada 24 Februari untuk menyokong Mahathir sebagai Perdana Menteri, yang menggambarkan wujudnya perpecahan dalam BERSATU antara penyokong Mahathir dan Muhyiddin.[104]
Pada pagi 29 Februari, Majlis Presiden Pakatan Harapan mengadakan mesyuarat bagi membincangkan situasi politik semasa. Mereka kemudian mengumumkan sokongan penuh kepada Mahathir sebagai Perdana Menteri ke-8, sekali gus membatalkan pencalonan Presiden PKR, Anwar Ibrahim, sebagai Perdana Menteri.[105] Susulan pengumuman itu, Mahathir menyatakan keyakinan bahawa beliau mendapat sokongan majoriti untuk membentuk kerajaan dan boleh dilantik sebagai Perdana Menteri buat kali ketiga setelah mendapat perkenan Yang di-Pertuan Agong.[106] Pada waktu petang, Anwar sebagai wakil Pakatan Harapan telah ke Istana Negara untuk memaklumkan perubahan pencalonan tersebut kepada Agong.[107]
Dalam masa yang sama, Muhyiddin Yassin dari BERSATU dan sekutunya termasuk pemimpin parti dari UMNO, PAS, Gabungan Parti Sarawak (GPS), Parti Bersatu Rakyat Sabah (PBRS), dan Parti Solidariti Tanah Airku (STAR) turut menghadap Yang di-Pertuan Agong.[108][109] Muhyiddin turut mengumumkan bahawa gabungan baharu mereka yang terdiri daripada BERSATU, UMNO, PAS, PBRS, GPS, dan STAR akan dikenali sebagai Perikatan Nasional.[110] Gabungan ini mendakwa mereka mempunyai sokongan majoriti di parlimen untuk memilih seorang Perdana Menteri dan membentuk kerajaan.[111]
Sementara itu, di Sarawak, Chong Chieng Jen yang merupakan Naib Pengerusi DAP dan juga Pengerusi DAP Sarawak menyatakan kesediaan mereka untuk berkompromi dan bekerjasama dengan kerajaan negeri GPS. Tujuan utama langkah ini ialah untuk mengekalkan kerajaan persekutuan Pakatan Harapan.[112] Ketua Menteri Sarawak, Abang Johari Tun Openg bagaimanapun menolak usaha damai Chong terhadap gabungan negeri itu dengan mengimbas kembali kenyataan lalu Setiausaha Agung DAP, Lim Guan Eng yang mengatakan bahawa Sarawak akan muflis dalam tempoh tiga tahun.[113] PKR pula mengumumkan bahawa Ahli Parlimen GPS, Richard Riot Jaem telah melompat parti dan menyertai PKR.[114] Namun, beliau menafikan dakwaan tersebut dan menyatakan bahawa beliau masih merupakan ahli kepada parti komponen GPS, Parti Rakyat Bersatu Sarawak (SUPP), dan hanya menyatakan sokongannya kepada Mahathir.[115]
Pada waktu malam, pihak Istana Negara mengeluarkan kenyataan rasmi bahawa berdasarkan pertimbangan Yang di-Pertuan Agong, Muhyiddin dijangka mempunyai kepercayaan majoriti Ahli Parlimen dan akan dilantik sebagai Perdana Menteri ke-8 Malaysia. Istiadat angkat sumpah akan diadakan pada pagi 1 Mac di Istana Negara.[116]
Lewat malam itu, Mahathir dalam usaha terakhir untuk mencabar pelantikan Muhyiddin, telah menerbitkan senarai 115 Ahli Parlimen yang didakwanya menyokong beliau, dan melampirkan senarai itu bersama sepucuk surat yang dihantar kepada Yang di-Pertuan Agong selepas mesyuarat Pakatan Harapan. Antara Ahli Parlimen terkenal dalam senarai itu termasuk Mahathir sendiri, anaknya Mukhriz Mahathir, dan 4 lagi Ahli Parlimen BERSATU, ahli-ahli dari Warisan, Jeffrey Kitingan dari STAR, Maximus Ongkili dari Gabungan Bersatu Sabah (GBS), Baru Bian, dan Jonathan Yasin yang sebelum ini berada dalam blok Azmin. Walau bagaimanapun, senarai itu dipertikai kerana terdapat Ahli Parlimen yang menafikan sokongan mereka terhadap Mahathir, manakala ada yang tidak jelas mengenai pendirian mereka.[117] Shamrahayu Abd Aziz, seorang akademik dan pakar perlembagaan menyatakan bahawa sebarang akuan bersumpah yang ditandatangani selepas pengumuman Agong tidak akan membawa kesan, dan cara sah dari segi undang-undang untuk mencabar pelantikan Muhyiddin adalah melalui undi tidak percaya di Dewan Rakyat.[118]
Mac: Perdana Menteri baharu, penubuhan Perikatan Nasional, pandemik koronavirus
Beberapa minit sebelum majlis angkat sumpah Muhyiddin, Mahathir dalam satu sidang media berkata bahawa Istana Negara telah menolak permintaannya untuk menghadap bagi membuktikan bahawa Pakatan Harapan mempunyai sokongan majoriti ahli Dewan Rakyat.[119] Beliau melahirkan kekecewaan terhadap Muhyiddin, yang didakwanya telah lama merancang membentuk kerajaan tanpa Pakatan Harapan. Mahathir juga mendedahkan bahawa kekeliruan status jawatannya sebagai Pengerusi BERSATU telah memberi laluan kepada Muhyiddin untuk melantik dirinya sebagai pengerusi, yang dianggap Mahathir sebagai langkah tidak sah.[120]
Pada 1 Mac 2020, Muhyiddin Yassin telah mengangkat sumpah sebagai Perdana Menteri kelapan di hadapan Yang di-Pertuan Agong di Istana Negara.[121]
Pada 2 Mac, Muhyiddin hadir ke Perdana Putra untuk memulakan tugas rasmi sebagai perdana menteri. Beliau mengadakan mesyuarat dengan Ketua Setiausaha Negara, Mohd Zuki Ali, Jeneral Affendi Buang (Panglima Angkatan Tentera) dan Abdul Hamid Bador (Ketua Polis Negara).[122] Pada waktu malamnya, Muhyiddin menyampaikan perutusan khas pertamanya kepada negara. Dalam perutusan itu, beliau menyatakan bahawa tidak pernah berhasrat menjadi perdana menteri dan menafikan bahawa dirinya adalah pengkhianat, tetapi kerana kemelut politik, beliau terpaksa mengambil tanggungjawab untuk mengelak krisis terus berlarutan. Beliau juga memberi jaminan bahawa hanya individu yang bersih, berintegriti dan berkualiti tinggi akan dilantik ke dalam kabinetnya. Sebelum menamatkan ucapannya, beliau mengucapkan terima kasih kepada Mahathir atas jasanya sebagai perdana menteri terdahulu.[123]
Beberapa minggu selepas Muhyiddin menjadi perdana menteri, pandemik COVID-19 muncul sebagai krisis utama dalam negara dan dunia. Sebuah acara keagamaan Tabligh di Kuala Lumpur yang berlangsung semasa krisis politik dikenal pasti sebagai acara penyebaran besar-besaran, yang menyebabkan virus merebak dengan pantas di seluruh negara. Ketika itu, ketidakstabilan politik dipercayai telah melemahkan respons negara terhadap wabak.[43][44] Muhyiddin mengumumkan penutupan sempadan antarabangsa dan melaksanakan Perintah Kawalan Pergerakan (PKP), yang bermula pada 18 Mac, sekali gus meletakkan Malaysia dalam keadaan lockdown.[124][125]
Pada 4 Mac, Yang di-Pertua Dewan Rakyat, Mohamad Ariff Md Yusof, mengumumkan bahawa sidang Dewan Rakyat yang dijadualkan bermula 9 Mac ditangguhkan ke 18 Mei atas arahan Muhyiddin.[126] Tindakan ini diambil bagi memberi ruang kepada perdana menteri membentuk kabinet dan memberi masa kepada menteri-menteri baharu untuk menyesuaikan diri dengan kementerian masing-masing sebelum sidang parlimen.[127] Namun, Ahli Parlimen PKR Wong Chen mengkritik tindakan itu dan menyifatkannya sebagai tanda kelemahan kerana Muhyiddin gagal membentuk kabinet dengan segera.[128]
Pada 10 Mac, Muhyiddin mengumumkan barisan Kabinet Perikatan Nasional (PN) yang terdiri daripada gabungan ahli politik berpengalaman, teknokrat, tokoh kanan dan sekutu rapatnya sebagai menteri. Namun begitu, kabinet kali ini tidak menyertakan jawatan timbalan perdana menteri, sebaliknya digantikan dengan empat menteri kanan, buat pertama kalinya dalam sejarah.[129]
Mei–Julai: Persidangan Parlimen
Pada sesi Facebook Live pada 7 Mei, Anwar Ibrahim mengumumkan bahawa beliau akan menjadi Ketua Pembangkang baharu bagi Pakatan Harapan dalam sesi Parlimen yang akan datang.[130]
Yang di-Pertua Mohamad Ariff Md Yusof mengumumkan pada 7 Mei bahawa beliau telah menerima surat bertarikh 1 Mei daripada pemimpin Warisan, Shafie Apdal, yang ingin mengemukakan usul undi percaya terhadap Dr. Mahathir untuk menunjukkan bahawa beliau masih mempunyai sokongan majoriti dalam Dewan Rakyat. Speaker membalas dalam satu surat kepada Shafie bahawa usul tersebut tidak selaras dengan Perkara 43 Perlembagaan Persekutuan kerana ia mempertikai kuasa Yang di-Pertuan Agong dalam melantik Perdana Menteri.[131] Mahathir juga menghantar surat bertarikh 4 Mei kepada Ariff bagi mengusulkan undi tidak percaya terhadap Muhyiddin sebagai Perdana Menteri.[132] Pada 8 Mei, Speaker menerima usul Mahathir dan menyatakan bahawa ia akan dibahaskan apabila Parlimen bersidang pada 18 Mei.[133]
Namun pada 13 Mei, Yang di-Pertua mengumumkan bahawa mengikut arahan kerajaan, sidang Parlimen pada 18 Mei hanya akan berlangsung untuk Titah Diraja oleh Yang di-Pertuan Agong bagi merasmikan sesi baharu, tanpa perbahasan atau mesyuarat selepas titah tersebut. Ini bermakna usul undi tidak percaya terhadap Muhyiddin tidak akan dibahaskan seperti yang dirancang.[134] Setiausaha Dewan Rakyat, Riduan Rahmat, yang dilantik pada 22 Februari dua hari sebelum Langkah Sheraton, telah diturunkan pangkat kepada setiausaha pengurusan Dewan Negara pada 14 Mei.[135] Menurut satu sumber, Riduan telah cuba menyembunyikan usul undi tidak percaya terhadap Muhyiddin oleh Mahathir dan Shafie, menyebabkan beliau dilucutkan jawatan.[135] Susulan itu, Mahathir dan Shafie bersama pemimpin Pakatan Harapan mengecam tindakan tersebut dalam satu kenyataan bersama dan menuduh kerajaan Perikatan Nasional takut untuk berdepan dengan pembangkang di Parlimen.[136]
Yang di-Pertuan Agong dalam titah baginda menyentuh krisis politik tersebut dan menyatakan bahawa baginda telah cuba memujuk Mahathir agar tidak meletakkan jawatan sebagai Perdana Menteri, namun Mahathir tetap berkeras untuk meletakkan jawatan.[137] Baginda mengakhiri titah dengan menyeru semua ahli politik agar tidak lagi menyeret negara ke dalam krisis politik lain memandangkan negara sedang menghadapi krisis pandemik COVID-19 di Malaysia.[138] Susun atur tempat duduk baharu dalam Dewan Rakyat menunjukkan bahawa kerajaan Perikatan Nasional memiliki 113 kerusi, selepas Masir Kujat dari Parti Sarawak Bersatu (PSB) menjelaskan bahawa beliau tidak menyokong kerajaan dan kekal sebagai pembangkang di peringkat persekutuan dan negeri.[139] Dalam satu sidang media yang dihadiri oleh Mahathir, Shafie Apdal, Mukhriz Mahathir, Lim Guan Eng dan Mohamad Sabu selepas persidangan Parlimen tersebut, Mahathir menegaskan bahawa BERSATU masih lagi komponen Pakatan Harapan kerana Majlis Pimpinan Tertinggi parti itu tidak pernah memutuskan untuk keluar dari gabungan tersebut. Dalam satu rakaman audio mesyuarat majlis tersebut yang bocor, Muhyiddin didakwa telah memberi Mahathir tempoh seminggu untuk memutuskan hala tuju parti sebagai Pengerusi. “Namun sebelum tempoh seminggu itu berakhir, beliau telah bertindak seolah-olah tidak berada dalam PH. Ini bertentangan dengan perlembagaan parti dan (mana-mana) kelulusan Majlis Tertinggi BERSATU,” kata Mahathir.[140] Turut diperhatikan, tiada kehadiran Anwar mahupun mana-mana wakil PKR dalam sidang media tersebut.
Mahathir Mohamad, Mukhriz Mahathir, Syed Saddiq Syed Abdul Rahman, Maszlee Malik dan Amiruddin Hamzah telah dipecat daripada BERSATU pada 28 Mei.[141] Mereka mengecam pemecatan tersebut sebagai tidak sah dan mencerminkan ketakutan serta gaya kepimpinan diktator Muhyiddin. Dalam kenyataan bersama, mereka mempertikai tafsiran bahawa tindakan mereka tidak menyertai blok kerajaan di Parlimen sebagai menyertai parti lain, yang menyebabkan keahlian mereka terbatal secara automatik menurut perlembagaan parti BERSATU.[142] Namun, Muhyiddin mempertahankan tindakan itu dan menegaskan bahawa kelima-lima mereka telah melanggar perlembagaan parti dengan duduk bersama pembangkang di Parlimen.[143]
Yang di-Pertua Mohamad Ariff telah dilucutkan jawatan pada sidang Parlimen berikutnya pada 13 Julai dengan majoriti dua undi, iaitu 111 menyokong dan 109 menolak. Beliau digantikan secara kontroversi oleh bekas Pengerusi Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR), Azhar Azizan Harun, tanpa sebarang proses undian oleh ahli Parlimen, sepertimana cara Ariff digugurkan. Penggantian ini mencetuskan pertikaman lidah antara Ahli Parlimen Pakatan Harapan dan Perikatan Nasional. Dalam sidang media selepas pelantikannya, Azhar mempertahankan pelantikan beliau sebagai sah dan menjelaskan bahawa tiada keperluan untuk proses undian di Dewan Rakyat kerana hanya terdapat satu calon.[144][145] Timbalan Yang di-Pertua, Nga Kor Ming turut meletakkan jawatan sebagai tanda solidariti terhadap Speaker Ariff. Susulan perletakan jawatan Nga, Perdana Menteri Muhyiddin mengumumkan bahawa Azalina Othman Said akan menggantikan tempat beliau, sekaligus menjadikan Azalina sebagai wanita pertama dilantik sebagai Timbalan Yang di-Pertua.[146][147]
September–Disember: Pilihan raya di Sabah, Percubaan Anwar Ibrahim Menjadi Perdana Menteri
Pada 23 September, dalam satu sidang media pada waktu petang, Anwar Ibrahim, selaku Ketua Pembangkang, mewakili gabungan Pakatan Harapan (PH) dan Parti Keadilan Rakyat (PKR), mengumumkan bahawa beliau telah memperoleh “sokongan yang kuat, kukuh dan meyakinkan”, dan turut mendakwa bahawa kerajaan Persekutuan pimpinan Perikatan Nasional (PN) yang diterajui oleh Perdana Menteri Muhyiddin Yassin “telah tumbang”.[148][8] Namun, Anwar turut mendedahkan bahawa pertemuan yang dirancang dengan Yang di-Pertuan Agong pada 22 September telah ditangguhkan disebabkan Seri Paduka dimasukkan ke Institut Jantung Negara (IJN) pada 21 September bagi menerima rawatan akibat keracunan makanan dan kecederaan sukan.[149] Ketika Anwar akhirnya menghadap Agong pada 13 Oktober, beliau mengemukakan angka sokongan daripada 120 Ahli Parlimen, namun tidak menyertakan senarai nama penuh mereka yang menyokongnya.[150]
Pilihan raya negeri Sabah 2020 telah berlangsung pada 26 September, yang menyaksikan kemenangan kepada gabungan Perikatan Nasional. Cadangan untuk membenarkan undi pos atau membatalkan pilihan raya telah ditolak, walaupun terdapat kebimbangan terhadap penularan COVID-19.[151] Pilihan raya itu diteruskan secara fizikal dengan pematuhan kepada Prosedur Operasi Standard (SOP) tertentu. Namun, ia kemudiannya menyebabkan satu gelombang besar jangkitan COVID-19 di Sabah yang merebak ke seluruh negara.[152][153]
Susulan lonjakan kes, dua pilihan raya kecil—bagi kawasan Bugaya di Sabah dan Gerik di Perak—telah digantung pada Disember 2020 atas permintaan Perdana Menteri Muhyiddin, yang memohon pengisytiharan darurat di kawasan tersebut. Bugaya dikenal pasti sebagai pusat penyebaran gelombang ketiga COVID-19 di Sabah. Muhyiddin juga telah memohon agar darurat diisytiharkan di seluruh negara, namun permintaan ini ditolak oleh Yang di-Pertuan Agong.[154]
2021
.jpg)
Januari: Kerajaan minoriti, pengisytiharan darurat
Pada 13 Disember 2020, veteran UMNO Tengku Razaleigh Hamzah mengadakan sidang media bersama seteru lamanya Mahathir Mohamad, di mana beliau secara terbuka menolak belanjawan 2021 yang dibentangkan oleh Muhyiddin. Kedua-dua tokoh itu turut menyatakan bahawa kerajaan PN adalah tidak sah.[155] Razaleigh tidak hadir pada sesi undian belanjawan keesokan harinya (14 Disember), yang dimenangi kerajaan dengan 111 sokongan berbanding 108 bantahan.[156]
Dengan ketidakpuasan hati yang semakin meningkat dalam kalangan ahli UMNO, beberapa Ahli Parlimen parti mula secara terbuka menyeru supaya UMNO menarik diri daripada kerajaan PN. Menteri Wilayah Persekutuan Annuar Musa, yang tegas dengan pendiriannya "tiada Anwar, tiada DAP", telah dipecat pada 5 Januari 2021 sebagai Setiausaha Agung Barisan Nasional. Penggantinya, Ahmad Maslan, secara terbuka menyeru supaya pilihan raya umum diadakan dan menganggap kes mahkamah yang dihadapi oleh pemimpin UMNO sebagai "kezaliman".[157] Annuar Musa kemudiannya mendakwa dalam sidang media bahawa beberapa Ahli Parlimen UMNO yang disokong oleh Presiden UMNO Ahmad Zahid Hamidi merancang untuk keluar dari Perikatan Nasional dan membentuk kerajaan gabungan bersama DAP serta kemungkinan parti komponen PH yang lain.[158] Kenyataan itu telah dinafikan oleh bekas Perdana Menteri Najib Razak[159] dan Setiausaha Agung DAP Lim Guan Eng.[160]
Ahli Parlimen Machang, Ahmad Jazlan Yaakub, telah mengadakan sidang media untuk mengumumkan penarikan sokongan beliau terhadap kerajaan PN dan perletakan jawatan sebagai Pengerusi Lembaga Minyak Sawit Malaysia (MPOB). Jazlan menyatakan bahawa tindakan BERSATU yang berulang kali "membuli" UMNO sebagai sebab utama penarikan sokongan. Ini menambahkan lagi kejatuhan kerajaan PN yang dipimpin oleh Perdana Menteri Muhyiddin Yassin, yang kini hanya mempunyai sokongan 110 daripada 220 Ahli Parlimen di Dewan Rakyat, Parlimen.
Pada 12 Januari, Yang di-Pertuan Agong telah memperkenankan pengisytiharan darurat kebangsaan di bawah Perkara 150 Perlembagaan Persekutuan Malaysia untuk membendung pandemik COVID-19, berkuat kuasa dari 12 Januari 2021 hingga 1 Ogos 2021. Dengan pengisytiharan ini, Parlimen digantung secara rasmi dan pilihan raya umum tidak boleh diadakan.[161] Pada hari yang sama, Mohamed Nazri Abdul Aziz turut mengumumkan secara terbuka penarikan sokongan beliau terhadap PN dan menyatakan bahawa beliau tidak lagi menyokong Muhyiddin Yassin sebagai Perdana Menteri. Ini menjadikan jumlah sokongan kepada kerajaan Muhyiddin hanya tinggal 109 daripada 220 Ahli Parlimen. Penarikan sokongan Nazri adalah yang ketiga selepas Tengku Razaleigh Hamzah (Ahli Parlimen Gua Musang) dan Ahmad Jazlan Yaakub (Ahli Parlimen Machang). Nazri berkata kepada media bahawa pengisytiharan darurat itu adalah bukti bahawa Muhyiddin tidak lagi mempunyai sokongan majoriti sekiranya undi percaya diadakan di Parlimen.[162]
Pada 18 Januari, Khairuddin Abu Hassan memfailkan saman terhadap Muhyiddin dan pentadbirannya berhubung pengisytiharan darurat di seluruh negara. Khairuddin berpendapat bahawa tindakan Muhyiddin adalah tidak sah dan bertentangan dengan perlembagaan kerana beliau sudah kehilangan majoriti untuk terus mentadbir kerajaan.[163]
Pada 23 Januari, Ketua Pembangkang Anwar Ibrahim menyatakan bahawa seramai 115 Ahli Parlimen menentang pengisytiharan darurat tersebut. Media turut melaporkan bahawa ramai Ahli Parlimen telah menghantar surat rayuan kepada Agong untuk menamatkan darurat yang diisytiharkan pada 13 Januari itu. Pembangkang menuduh bahawa langkah Muhyiddin hanyalah untuk terus kekal berkuasa dengan menggantung Parlimen.[164]
Februari–Julai: Perkenan diraja untuk Parlimen, lebih banyak lompat parti
Pada 24 Februari, Yang di-Pertuan Agong, Sultan Abdullah Ri'ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah telah memperkenankan supaya Parlimen dibenarkan bersidang semasa tempoh darurat selepas mengadakan majlis menghadap bersama Yang di-Pertua Dewan Negara, Rais Yatim dan Yang di-Pertua Dewan Rakyat, Azhar Azizan Harun. Namun, baginda menyerahkan kepada Perdana Menteri untuk menetapkan tarikhnya.
Pada 28 Februari, khabar angin tersebar bahawa dua Ahli Parlimen Pakatan Harapan (PH) dan Parti Keadilan Rakyat (PKR), Ahli Parlimen Tebrau, Choong Shiau Yoon dan Ahli Parlimen Julau Larry Sng, akan menjadi ahli politik bebas dan mengisytiharkan sokongan kepada kerajaan Perikatan Nasional (PN) bagi memberikan majoriti di Dewan Rakyat, di mana PN hanya mempunyai sokongan 109 Ahli Parlimen daripada 111 yang diperlukan untuk majoriti mudah. Pada petang hari yang sama, Larry Sng mengesahkan khabar angin tersebut dan bersama Steven Choong menandatangani akuan bersumpah (SD) menyokong PN dan menyerahkannya kepada Perdana Menteri Muhyiddin Yassin. Dengan itu, PN memperoleh kembali sokongan majoriti selepas penarikan sokongan tiga Ahli Parlimen BN pada Januari, manakala pembangkang sekali lagi menjadi minoriti di Dewan Rakyat.
Pada 4 Mac, UMNO mengumumkan bahawa sokongannya kepada PN hanya akan kekal sehingga Parlimen dibubarkan, dan akan ditarik balik selepas itu.
Pada 13 Mac, Ahli Parlimen PH dan PKR bagi kawasan Kuala Langat serta Naib Presiden PKR, Xavier Jayakumar Arulanandam, mengumumkan keluar daripada PKR dan meletakkan jawatan sebagai Naib Presiden PKR. Beliau menyertai PN yang diketuai oleh Muhyiddin Yassin, menjadikannya Ahli Parlimen pembangkang ketiga yang beralih sokongan dalam tempoh kurang sebulan selepas Larry dan Steven. Ini mengukuhkan lagi kedudukan majoriti PN di Dewan Rakyat, dengan sokongan meningkat kepada 112 Ahli Parlimen. Parlimen kekal ditutup selepas kerajaan memutuskan untuk tidak bersidang disebabkan pandemik COVID-19. Namun, alasan ini tidak diterima oleh pihak pembangkang yang kemudiannya menubuhkan Jawatankuasa Tamat Darurat dan melancarkan petisyen bagi menuntut penamatan darurat.
Pada 4 Jun, Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Parlimen dan Undang-undang), Takiyuddin Hassan, mengumumkan bahawa kerajaan sedang mengkaji mekanisme untuk membuka semula Parlimen melalui sidang hibrid secara maya dan fizikal dengan membahagikan Ahli Parlimen kepada dua kumpulan.
Pada 7 Jun, penyokong setia bekas Perdana Menteri Tun Dr. Mahathir Mohamad yang menentang kerajaan Muhyiddin, iaitu Khairuddin Abu Hassan, mendedahkan bahawa Yang di-Pertuan Agong telah menjemput ketua-ketua parti politik utama bagi menyampaikan pandangan mereka berkaitan isu semasa seperti politik, ekonomi, dan pandemik COVID-19, antara 9 hingga 15 Jun 2021. Jemputan termasuk Perdana Menteri dan Pengerusi PN Muhyiddin Yassin, Ketua Pembangkang dan Pengerusi PH Anwar Ibrahim, Timbalan Pengerusi PH dan Setiausaha Agung DAP Lim Guan Eng, bekas Perdana Menteri dan Pengerusi PEJUANG Tun Dr. Mahathir Mohamad, Duta Khas Perdana Menteri ke Timur Tengah dan Presiden PAS Abdul Hadi Awang, serta bekas Timbalan Perdana Menteri, Pengerusi BN dan Presiden UMNO Ahmad Zahid Hamidi.
Pada 15 Jun, Perdana Menteri Muhyiddin mengumumkan bahawa Parlimen mungkin bersidang semula pada bulan September atau Oktober 2021 dalam fasa ketiga Pelan Pemulihan Negara melalui perutusan khas. Pada 16 Jun 2021, Yang di-Pertuan Agong Sultan Abdullah telah mempengerusikan mesyuarat khas Majlis Raja-Raja di Istana Negara yang turut disertai Raja-Raja Melayu. Dalam kenyataan selepas mesyuarat itu, Majlis Raja-Raja bersependapat bahawa Parlimen perlu bersidang secepat mungkin dan bahawa proklamasi darurat tidak seharusnya dilanjutkan dan perlu ditamatkan pada 1 Ogos 2021.
Pada 20 Jun 2021, Perdana Menteri Muhyiddin memaklumkan bahawa sebuah jawatankuasa telah ditubuhkan yang terdiri daripada Ahli Parlimen kerajaan dan pembangkang bagi meneliti aspek-aspek berkaitan pembukaan semula Parlimen bagi mengelakkan sebarang isu. Pada 21 Jun 2021, Pengerusi BN dan Presiden UMNO Ahmad Zahid memberi amaran kepada kerajaan PN agar tidak menderhaka dan menghina institusi diraja serta memberikan tempoh 14 hari kepada kerajaan untuk membuka semula Parlimen. Beliau juga memaklumkan bahawa Majlis Tertinggi UMNO akan bermesyuarat untuk menentukan tindakan selanjutnya sekiranya tuntutan mereka tidak dipenuhi dalam tempoh tersebut.[165]
Pada 2 Julai, Mohamed Nazri Abdul Aziz mengumumkan bahawa beliau kembali menyokong Perdana Menteri Muhyiddin dan menarik balik kenyataan penarikan sokongan yang dibuatnya pada 12 Januari tahun yang sama. Tindakan ini meningkatkan lagi jumlah sokongan Ahli Parlimen kepada kerajaan PN daripada 112 kepada 113 orang.
Pada 5 Julai, iaitu pada hari terakhir ultimatum UMNO, Pejabat Perdana Menteri (PMO) mengumumkan bahawa Parlimen akan kembali bersidang melalui dua sesi khas Dewan Rakyat dari 26 Julai hingga 2 Ogos selama lima hari dan sesi khas Dewan Negara dari 3 hingga 5 Ogos selama tiga hari. Kerajaan PN turut menasihatkan para Ahli Parlimen untuk menggunakan peluang ini bagi membantu kerajaan menangani pandemik COVID-19 dengan menyuarakan pandangan dan cadangan. Namun, pada 7 Julai 2021, Majlis Presiden Pakatan Harapan (PH) menyuarakan rasa kecewa kerana sidang khas hanya berlangsung lima hari dan terlalu singkat untuk membincangkan isu penting yang telah diketengahkan oleh Yang di-Pertuan Agong. Mereka juga kesal kerana sidang hanya akan membentangkan pelan pemulihan negara tanpa perbahasan, dan Proklamasi Darurat serta Ordinan Darurat hanya akan dibentang tetapi tidak dibahaskan atau diputuskan.[166]
Julai: Ketidakstabilan politik semakin meningkat
Pada 7 Julai, satu rombakan kecil Kabinet dilakukan bagi mengagihkan lebih banyak kuasa dan jawatan kepada UMNO. Dalam rombakan tersebut, dua ahli Kabinet dari UMNO dinaikkan pangkat, iaitu Ismail Sabri Yaakob daripada Menteri Kanan (Keselamatan) kepada Timbalan Perdana Menteri ke-13, dan Hishammuddin Hussein, Menteri Luar Negeri, dinaikkan sebagai Menteri Kanan (Keselamatan). Langkah ini dilihat sebagai satu usaha untuk meredakan ketegangan antara UMNO dan Perikatan Nasional (PN), serta bagi memujuk UMNO — yang tidak berpuas hati dengan pengagihan kuasa dan jawatan yang tidak seimbang — supaya terus menyokong Muhyiddin sebagai Perdana Menteri dan PN sebagai kerajaan.[167]
Pada 8 Julai 2021, selepas mesyuarat Majlis Kerja Tertinggi UMNO, Pengerusi BN dan Presiden UMNO Ahmad Zahid membuat pengumuman secara maya bahawa UMNO menarik balik sokongan terhadap Perdana Menteri Muhyiddin dengan serta-merta. Beliau menyatakan kegagalan kerajaan menangani Pandemik COVID-19 di Malaysia, ketidakpuasan terhadap langkah-langkah ekonomi serta lanjutan PKP sebagai sebab utama.[10] Zahid juga menggesa pelantikan seorang Perdana Menteri baharu yang akan menumpukan perhatian kepada usaha mengawal penularan pandemik COVID-19 sebelum mengadakan pilihan raya selepas negara mencapai imuniti kelompok menerusi program vaksinasi.[168] Pada hari yang sama, Peguam Negara Malaysia Idrus Harun menyatakan bahawa Muhyiddin dan Kabinetnya masih boleh mentadbir kerana tiada bukti jelas menunjukkan bahawa mereka telah kehilangan sokongan majoriti ahli parlimen.[12] Ketua Penerangan BERSATU, Wan Saiful Wan Jan pula menolak tuduhan Ahmad Zahid yang mengatakan kerajaan gagal mentadbir.[169]
Pada 10 Julai, Naib Presiden UMNO yang juga Timbalan Perdana Menteri baharu, Ismail Sabri Yaakob berkata bahawa majoriti dalam Majlis Kerja Tertinggi UMNO tidak bersetuju dengan keputusan Zahid untuk menarik sokongan terhadap Muhyiddin, menyifatkannya sebagai tindakan tidak wajar di saat pandemik sedang memuncak. Walaupun UMNO sudah membuat keputusan pada tahun 2020 untuk menarik sokongan terhadap Perikatan Nasional, Ismail menyatakan bahawa pelaksanaannya perlu dibuat pada masa yang sesuai.[11] Empat hari kemudian, seluruh Kabinet Muhyiddin termasuk 9 menteri daripada UMNO menyatakan sokongan kepada Muhyiddin untuk terus memimpin negara keluar daripada krisis.[170]
Parlimen bersidang semula pada 26 Julai 2021 buat kali pertama dalam tahun tersebut bagi sesi khas selama lima hari. Yang di-Pertuan Agong meminta agar langkah-langkah darurat dibincangkan di Parlimen, tetapi kerajaan menyatakan tiada isu lain yang akan dibahaskan.[171][15] Sesi itu menjadi tegang dan huru-hara apabila tiada perbahasan atau undian diadakan berkaitan darurat COVID-19, dan Ketua Pembangkang Anwar Ibrahim serta bekas Perdana Menteri Mahathir menuduh kerajaan tidak menghormati titah Agong. Perdana Menteri Muhyiddin Yassin turut meninggalkan sidang lebih awal, menimbulkan kemarahan pembangkang.[13] Sidang turut terganggu apabila beberapa kes positif COVID-19 dikesan dalam kalangan ahli parlimen.[14]
Menteri Undang-Undang Takiyuddin Hassan pada 26 Julai memberitahu Parlimen bahawa proklamasi darurat telah dibatalkan pada 21 Julai. Namun, pada 29 Julai, Yang di-Pertuan Agong mengeluarkan teguran terbuka yang jarang berlaku, mengecam kerajaan dan khususnya Takiyuddin kerana didakwa mengelirukan Parlimen mengenai pembatalan darurat yang tidak mendapat perkenan Baginda. Istana Negara menyatakan Baginda "amat dukacita" dan menyatakan bahawa Takiyuddin dan Peguam Negara Idrus Harun tidak menunaikan janji kepada Agong untuk membahaskan darurat di Parlimen.[172][14][173] Anwar Ibrahim membacakan kenyataan Istana di Dewan Rakyat dan menuduh Kabinet Muhyiddin telah "melanggar perlembagaan dan menghina institusi diraja", lalu memfailkan usul tidak percaya terhadap Muhyiddin. Timbalan Speaker Mohd Rashid Hasnon menolak kenyataan Agong sebagai hanya "kenyataan media". Ahli Parlimen pembangkang melaungkan perkataan "derhaka" dan "letak jawatan" ketika Anwar membaca kenyataan tersebut.[14][174][15]
Sidang khas Parlimen kemudian ditangguhkan pada 31 Julai selepas 11 kes positif COVID-19 dikesan dalam kalangan ahli. Pembangkang mengkritik keputusan ini dan menuduh kerajaan sengaja melambatkan perbahasan Parlimen.[15][175]
Pada hari yang sama, ratusan penunjuk perasaan cuba berkumpul di Dataran Merdeka, Kuala Lumpur, menuntut perletakan jawatan Perdana Menteri Muhyiddin Yassin atas kegagalan kerajaan menangani Pandemik COVID-19 di Malaysia.[176][177][178]
Ogos: Kejatuhan kerajaan Perikatan Nasional, perdana menteri baharu
Selepas tamatnya Darurat Kebangsaan di seluruh negara, satu darurat baharu telah diisytiharkan di Sarawak bermula 2 Ogos, sekali gus menangguhkan pilihan raya negeri Sarawak ke Februari 2022 yang sepatutnya berlangsung pada tahun 2021.[179] which would have otherwise occurred in 2021.[180][15]
Pada 2 Ogos, Ahli-ahli Parlimen pembangkang cuba memasuki Parlimen walaupun sesi telah digantung disebabkan kes-kes positif COVID-19 yang dikesan di bangunan tersebut, namun mereka dihalang oleh pihak polis. Mereka kemudiannya berhimpun di Dataran Merdeka sebagai protes dan mendesak Perdana Menteri Muhyiddin Yassin untuk meletakkan jawatan. Anwar Ibrahim dan Mahathir Mohamad turut hadir. Anwar dilaporkan berkata bahawa kerajaan pimpinan Muhyiddin telah hilang majoriti sokongan dan mendesak beliau untuk meletak jawatan. Mereka cuba berarak ke Parlimen dari Dataran Merdeka tetapi dihalang oleh Pasukan Simpanan Persekutuan (FRU), yang biasanya digunakan untuk mengawal rusuhan. Selepas itu, Ahli Parlimen berkenaan bersurai secara aman, dan pihak polis menyatakan bahawa ahli-ahli Parlimen tersebut akan dipanggil untuk siasatan.[16][181]
Pada 3 Ogos, Presiden UMNO, Ahmad Zahid Hamidi, bersama 10 Ahli Parlimen UMNO lain mengadakan sidang media mengumumkan penarikan semula sokongan terhadap Muhyiddin sebagai perdana menteri.[182]
Berikutan pengumuman penarikan sokongan oleh UMNO, dua menteri daripada Kabinet Muhyiddin yang mewakili UMNO — Menteri Tenaga dan Sumber Asli, Shamsul Anuar Nasarah,[183][184] dan Menteri Pengajian Tinggi, Noraini Ahmad[185][186] — meletakkan jawatan masing-masing pada 3 Ogos dan 6 Ogos atas dasar kesetiaan kepada parti.
Pada 4 Ogos, Perdana Menteri Muhyiddin Yassin bersama kerajaan Perikatan Nasional mengadakan perutusan khas kepada negara bersama Timbalan Perdana Menteri dan Naib Presiden UMNO, Ismail Sabri Yaakob, di mana beliau mengumumkan bahawa beliau tidak akan meletak jawatan dan akan membentangkan usul undi percaya bagi membuktikan keabsahan beliau sebagai perdana menteri di Dewan Rakyat pada bulan September. Beliau turut memaklumkan bahawa Yang di-Pertuan Agong telah mengutuskan surat berkenaan permintaan lapan Ahli Parlimen UMNO untuk menarik balik sokongan terhadap Muhyiddin, dan bahawa Muhyiddin perlu meletak jawatan sekiranya kehilangan sokongan majoriti di Parlimen. Beberapa Ahli Parlimen PN turut menyatakan bahawa Muhyiddin masih memiliki majoriti di Dewan Rakyat. Namun, Ahli Parlimen Pakatan Harapan menolak dakwaan itu dan menegaskan bahawa Muhyiddin serta kabinet perlu berundur. Mereka juga menegaskan bahawa usul percaya perlu dibentangkan sebelum 9 Ogos bagi menyelesaikan isu keabsahan perdana menteri. Beberapa parti lain turut menekankan perlunya usul itu dibentangkan segera.[187][188]
Sokongan Ismail Sabri terhadap Muhyiddin menyebabkan perpecahan dalam UMNO, dengan sebahagian Ahli Parlimen parti terus menyokong Muhyiddin manakala sebahagian lagi menyertai Ahmad Zahid Hamidi menarik balik sokongan mereka. Keseluruhannya, jumlah sokongan dari Barisan Nasional adalah sebanyak 31 Ahli Parlimen.[189]
Pada 9 Ogos, laman web rasmi UMNO memaparkan dokumen yang menunjukkan bahawa Presiden UMNO Ahmad Zahid Hamidi telah menyerahkan senarai 14 Ahli Parlimen UMNO kepada Yang di-Pertuan Agong, menunjukkan wujudnya akuan bersumpah bertarikh antara 29 Julai hingga 3 Ogos untuk menarik balik sokongan terhadap Perdana Menteri Muhyiddin Yassin. Senarai itu termasuk 11 Ahli Parlimen yang mengadakan sidang media pada 3 Ogos, bekas Menteri Tenaga dan Sumber Asli, Shamsul Anuar Nasarah, serta dua Ahli Parlimen UMNO dari Sabah, Bung Moktar Radin dan Mohamad Alamin.[190][191]
Menjelang 9 Ogos, seramai 15 Ahli Parlimen UMNO telah menarik balik sokongan terhadap Muhyiddin sebagai perdana menteri.[192]
| Menyokong | Menentang | Jumlah |
|---|---|---|
| 23 | 15 | 38 |
Pada 11 Ogos, pemimpin tertinggi dalam Perikatan Nasional hadir ke Kompleks Perdana Putra untuk menghadiri mesyuarat politik bersama Perdana Menteri Muhyiddin Yassin.[193]
Pada 12 Ogos, Menteri Komunikasi dan Multimedia, Saifuddin Abdullah mengumumkan bahawa usul undi percaya akan diadakan pada 7 September. Selain itu, Sultan Johor, Sultan Ibrahim Iskandar menyatakan bahawa baginda tidak akan teragak-agak untuk membubarkan Dewan Undangan Negeri Johor sekiranya ahli politik terus berebut kuasa dan mengganggu kestabilan negeri.[194][195]
Pada 13 Ogos dalam satu perutusan khas yang disiarkan di televisyen, Muhyiddin menawarkan beberapa konsesi besar kepada parti pembangkang, termasuk kepada ketua pembangkang Anwar Ibrahim, dalam usaha membentuk sebuah kerajaan perpaduan menjelang usul undi percaya yang dijangka pada bulan September. Antara tawaran tersebut termasuk pindaan perlembagaan untuk menghadkan jawatan Perdana Menteri kepada dua had penggal, peruntukan kewangan sama rata untuk semua ahli parlimen, lebih banyak sumber untuk Ketua Pembangkang, pembentangan rang undang-undang anti lompat parti di Parlimen, jawatankuasa parlimen yang seimbang, kebenaran mengundi pada usia 18 tahun, dan pilihan raya umum menjelang Julai 2022. Namun, semua parti pembangkang sebulat suara menolak cadangan tersebut, menyifatkannya sebagai satu bentuk rasuah politik dan terus mendesak agar Muhyiddin meletakkan jawatan.[196][197][198]
Pada 15 Ogos, Mohd Redzuan Md Yusof, Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Tugas-tugas Khas) menyatakan bahawa Perdana Menteri Muhyiddin Yassin akan mengumumkan peletakan jawatannya pada keesokan harinya.[199] Pada 17 Ogos, Kabinet Muhyiddin dibubarkan selepas semua menteri menyerahkan surat peletakan jawatan kepada Yang di-Pertuan Agong, dengan Muhyiddin kekal sebagai Perdana Menteri sementara sehingga pengganti dilantik.[200] Dalam perutusan khas, Muhyiddin mengakui telah kehilangan sokongan majoriti dan menegaskan bahawa beliau tidak akan “bersekongkol dengan kleptokrat, campur tangan dalam kehakiman atau membelakangi Perlembagaan” demi mengekalkan kuasa. Istana juga mengumumkan bahawa tiada pilihan raya akan diadakan berikutan pandemik yang masih berterusan, dan bahawa Agong akan sekali lagi melantik Perdana Menteri baharu.[201]
Pada 17 Ogos, Yang di-Pertuan Agong sekali lagi mengadakan pertemuan dengan ahli-ahli parlimen dan meminta mereka mengemukakan nama calon pilihan mereka bagi jawatan Perdana Menteri menerusi faks, e-mel atau WhatsApp sebelum jam 4 petang pada 18 Ogos. Para pemimpin politik bertemu dengan ahli parlimen bagi mendapatkan sokongan. Media tempatan melaporkan bahawa Ismail Sabri Yaakob, Anwar Ibrahim, Tengku Razaleigh Hamzah dan Shafie Apdal adalah antara calon yang dicalonkan. Agong turut menekankan keperluan pendekatan politik baharu yang membawa keamanan dan keharmonian, dengan semua pihak mencapai kata sepakat.[202][203]
Menurut laporan keesokan harinya, UMNO menamakan Ismail Sabri Yaakob sebagai calon Perdana Menteri dan mendapat sokongan daripada PAS dan BERSATU, manakala Anwar Ibrahim dinamakan oleh Pakatan Harapan bersama sokongan parti komponennya. UMNO pada awalnya mencadangkan tiga calon Perdana Menteri — Ahmad Zahid Hamidi, Mohamad Hasan dan Ismail Sabri Yaakob. Bagaimanapun, Zahid menarik diri dan Mohamad tidak layak kerana bukan ahli parlimen,[204] sekali gus memberi laluan kepada Ismail Sabri.[205] Seorang ahli parlimen UMNO yang tidak menyokong Ismail Sabri[206] dikenal pasti sebagai Tengku Razaleigh Hamzah.[207] Yang di-Pertuan Agong kemudiannya memanggil mesyuarat bersama semua Raja-raja Melayu dan meminta agar satu usul undi percaya dibentangkan bagi mengesahkan majoriti.[208][209]
Pada 19 Ogos, proses pengesahan sokongan oleh Ahli Parlimen terhadap pencalonan Ismail Sabri sebagai Perdana Menteri bermula. Istana Negara menerima surat akuan bersumpah (SD) daripada 220 ahli Dewan Rakyat pada 18 Ogos. Berdasarkan SD tersebut, seramai 114 ahli Dewan Rakyat menamakan Ismail Sabri, melepasi jumlah majoriti mudah untuk membentuk kerajaan. Susulan itu, Yang di-Pertuan Agong bersetuju memberi audiensi kepada 114 ahli Dewan Rakyat bagi mengesahkan sokongan mereka kepada Ismail Sabri. Pengerusi Perikatan Nasional, Muhyiddin turut mengesahkan sokongan kepada Ismail Sabri dengan syarat Kabinet baharu tidak melibatkan ahli parlimen yang menghadapi pertuduhan jenayah.[210][211][212] Satu petisyen dalam talian membantah pelantikan Ismail Sabri meraih lebih 200,000 tandatangan dalam masa 8 jam, dan melebihi 350,000 selepas itu.[213]
Pada 20 Ogos, Yang di-Pertuan Agong menamakan Naib Presiden UMNO, Ismail Sabri Yaakob sebagai Perdana Menteri ke-9 Malaysia selaras dengan Perkara 40(2)(a) dan 43(2)(a) dalam Perlembagaan Persekutuan setelah berpuas hati bahawa beliau mempunyai sokongan majoriti dalam Parlimen.
Ismail Sabri secara rasmi dilantik dan mengangkat sumpah jawatan sebagai Perdana Menteri ke-9 Malaysia di hadapan Yang di-Pertuan Agong di Istana Negara pada petang 21 Ogos 2021.[40] Ismail Sabri membentuk Kabinet Ismail Sabri selepas mendapat perkenan Yang di-Pertuan Agong dalam pertemuan pada 26 Ogos di Istana Abdulaziz di Kuantan, Pahang.[214] Pejabat Perdana Menteri mengumumkan bahawa senarai Kabinet akan diumumkan pada jam 11 pagi keesokan harinya dan upacara angkat sumpah menteri akan berlangsung pada 30 Ogos 2021. Kabinet yang diumumkan terdiri daripada kebanyakan menteri yang dikekalkan daripada Kabinet Muhyiddin dengan sedikit perubahan kecil.[215][216][217]
Parti pembangkang mengkritik barisan Kabinet Ismail Sabri yang dibentuk. Ketua Pembangkang, Anwar Ibrahim menyifatkannya sebagai “Kabinet kitar semula” dari pentadbiran Muhyiddin, serta menyatakan bahawa majoriti rakyat kecewa kerana menteri yang dilantik gagal menunaikan tanggungjawab sebelum ini dan tidak mampu meyakinkan pelabur dalam dan luar negara.[218] Setiausaha Agung DAP, Lim Guan Eng turut mempersoalkan kecekapan barisan Kabinet yang diumumkan.[219][220]
Timbalan Menteri Pendidikan II, Mohamad Alamin tidak dapat hadir ke upacara angkat sumpah kerana dijangkiti COVID-19,[221] manakala Ismail Sabri Yaakob dan Menteri Pembangunan Usahawan dan Koperasi, Noh Omar turut tidak hadir kerana menjalani kuarantin kendiri selepas menjadi kontak rapat kepada individu yang dijangkiti.[222][223]
September: Pembukaan semula Parlimen, MoU kerjasama dwipartisan
Pada 10 September 2021, kabinet bersetuju untuk melaksanakan beberapa pembaharuan utama seperti Rang Undang-Undang Anti-Lompat Parti, keahlian yang seimbang dalam jawatankuasa Parlimen, rundingan untuk setiap rang undang-undang, pemberian kemudahan yang sama kepada Ketua Pembangkang seperti menteri kabinet, had tempoh Perdana Menteri kepada 10 tahun dan mempercepatkan pindaan untuk membolehkan belia berumur 18 tahun mengundi dan bertanding dalam pilihan raya. Pada keesokan harinya, pihak pembangkang menyatakan kesediaan untuk menerima perjanjian tersebut demi kepentingan negara.[224][225]
Pada 12 September 2021, kerajaan yang diketuai oleh Perdana Menteri Ismail Sabri Yaakob dan pembangkang yang diketuai oleh Ketua Pembangkang Anwar Ibrahim bersetuju untuk menandatangani satu Memorandum Persefahaman (MoU) mengenai kerjasama dwipartisan dan pembaharuan yang dicadangkan demi meningkatkan kerjasama dan kestabilan politik semasa pandemik COVID-19. MoU ini ditandatangani pada keesokan harinya dengan pilihan raya tidak dijangka akan diadakan sebelum 31 Julai 2022.[226][227][228] Ulasan media menyatakan bahawa ini merupakan satu pencapaian penting dalam politik Malaysia, memandangkan kerjasama dwipartisan tidak pernah berlaku dalam sejarah negara.[229][230]
Oktober–Disember: Pilihan Raya di Melaka dan Sarawak
Dewan Undangan Negeri Melaka telah dibubarkan pada 4 Oktober selepas empat orang Ahli Dewan Undangan Negeri menarik sokongan terhadap Ketua Menteri Sulaiman Md Ali, sekali gus mencetuskan Pilihan raya negeri Melaka 2021.[231] Kerajaan mengumumkan bahawa ia akan mendapatkan nasihat pakar sama ada pilihan raya boleh diadakan dengan selamat memandangkan pandemik COVID-19 yang masih berterusan, atau sama ada darurat negeri perlu diisytiharkan bagi menangguhkan pilihan raya tersebut.[232] Pilihan raya negeri itu berlangsung pada 20 November 2021 dengan Prosedur Operasi Standard (SOP) yang ketat, di mana Barisan Nasional memenangi majoriti dua pertiga dengan 21 kerusi dalam Dewan Undangan Negeri Melaka.[233]
Pada 3 November 2021, Istana Negara mengumumkan bahawa Yang di-Pertuan Agong, Al-Sultan Abdullah Ri'ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah telah memperkenankan penamatan darurat negeri, sekali gus menyebabkan Dewan Undangan Negeri Sarawak terbubar secara automatik dan pilihan raya negeri perlu diadakan dalam tempoh 60 hari bagi memilih kerajaan negeri yang baharu.[234] Pada 18 Disember 2021, GPS memperoleh kemenangan majoriti dua pertiga dengan memenangi 76 daripada 82 kerusi yang dipertandingkan dalam Dewan Undangan Negeri Sarawak.[235]
2022
Januari–Mac: Pilihan Raya di Johor
Pilihan raya mengejut telah diadakan lebih awal selepas kerajaan pimpinan Menteri Besar Johor Hasni Mohammad kehilangan majoriti mudah dalam dewan undangan, dengan hanya tinggal kerajaan minoriti sebanyak 28 kerusi — hanya satu kerusi melebihi 27 kerusi milik pembangkang — susulan kematian Ahli Dewan Undangan Negeri Kempas dan bekas Menteri Besar Osman Sapian pada 21 Disember 2021 sebelum pembubaran. Sultan Johor, Sultan Ibrahim Ismail telah memperkenankan pembubaran Dewan Undangan Negeri Johor pada 22 Januari 2022, sekali gus membuka jalan bagi pilihan raya negeri diadakan dalam tempoh 60 hari.[236][237]
Pada 12 Mac, Barisan Nasional (BN) meneruskan rentak kemenangan besar dalam siri pilihan raya negeri terkini, dengan memenangi 40 kerusi dan memperoleh majoriti dua pertiga.[238] Pakatan Harapan (PH) mengalami kekalahan teruk, hanya memenangi 12 kerusi. Perikatan Nasional (PN) pula memenangi 3 kerusi. Ikatan Demokratik Malaysia (MUDA) memenangi 1 kerusi dalam penampilan sulungnya dalam pilihan raya.
April–Julai: Krisis Kepimpinan UMNO
Pada 24 Jun, Ahli Parlimen Pasir Salak, Tajuddin Abdul Rahman telah digugurkan daripada Majlis Tertinggi UMNO. Susulan pemecatannya, Tajuddin menerima keputusan tersebut dan mengadakan sidang media bagi mendedahkan krisis kepimpinan UMNO, termasuk pendedahan bahawa parti itu bakal berpecah kepada dua kem — kem Zahid dan kem Ismail. Beliau turut mendakwa bahawa Presiden UMNO, Ahmad Zahid Hamidi, pernah berusaha untuk menjadi Perdana Menteri dan terlibat dalam pengumpulan Akuan Bersumpah (SD) untuk menyokong Anwar Ibrahim sebagai Perdana Menteri, yang berlaku sepanjang tahun 2020 dan 2021. Tajuddin turut mendesak agar Zahid meletakkan jawatan sebagai Presiden UMNO secara terhormat memandangkan Zahid sedang menghadapi perbicaraan kes rasuah di mahkamah.[239]
Ogos–November: Pindaan Perlembagaan dan Pilihan Raya Umum
Satu pindaan Perlembagaan telah diluluskan yang melarang ahli parlimen daripada bertukar parti.[240] Beberapa pemimpin UMNO mula mendesak agar pilihan raya mengejut diadakan sebelum akhir 2022 bagi menyelesaikan perpecahan dalaman parti dan mendapatkan mandat yang lebih kukuh, dengan Majlis Tertinggi UMNO bersetuju dengan perkara ini menjelang akhir September.[241] Pada 10 Oktober 2022, Ismail Sabri mengumumkan pembubaran Parlimen ke-14 bagi memberi laluan kepada Pilihan Raya Umum ke-15 yang mesti diadakan dalam tempoh 60 hari.[242]
Pada 20 Oktober, Suruhanjaya Pilihan Raya mengumumkan tarikh pengundian PRU15 ialah pada 19 November.[243]
Pada 19 November, buat pertama kali dalam sejarah Malaysia, keputusan pilihan raya menghasilkan Parlimen tergantung apabila tiada gabungan yang memperoleh kerusi mencukupi untuk membentuk kerajaan.[244] Walaupun Parti Islam Se-Malaysia (PAS) memenangi jumlah kerusi terbanyak bagi satu parti tunggal,[245] gabungan Pakatan Harapan yang diketuai Anwar Ibrahim memperoleh jumlah kerusi tertinggi bagi satu gabungan dalam Dewan Rakyat. Namun, bekas Perdana Menteri Muhyiddin Yassin dan pemimpin Perikatan Nasional mendakwa beliau mempunyai sokongan mencukupi untuk dilantik sebagai Perdana Menteri.[246] Rundingan antara pemimpin dan ahli parti berlangsung bagi menentukan sama ada terdapat seorang pemimpin yang boleh mendapat kepercayaan majoriti ahli parlimen untuk dilantik sebagai Perdana Menteri Malaysia ke-10. Yang di-Pertuan Agong, Al-Sultan Abdullah, memberi tempoh kepada semua ketua parti dan gabungan untuk mengemukakan nama calon pilihan mereka bagi jawatan Perdana Menteri kepada Yang Dipertua Dewan Rakyat sebelum jam 2 petang Isnin, 21 November 2022 (waktu Malaysia).[247] Tarikh akhir itu kemudian dilanjutkan selama 24 jam sehingga Selasa, 22 November 2022.[248] Pada hari tersebut, Barisan Nasional mengumumkan bahawa mereka tidak akan menyokong PH mahupun PN untuk membentuk kerajaan persekutuan.[249]
Istana Negara menyatakan bahawa selepas meneliti pencalonan untuk jawatan Perdana Menteri, baginda mendapati "tiada ahli parlimen yang mempunyai sokongan majoriti untuk dilantik", lalu baginda menitahkan Anwar dan Muhyiddin hadir menghadap.[250][251] Selepas pertemuan tersebut, Muhyiddin berkata bahawa Yang di-Pertuan Agong mencadangkan penubuhan kerajaan perpaduan antara PH dan PN, namun beliau menolaknya kerana PN "tidak akan bekerjasama" dengan PH. Sebaliknya, PN mengadakan pertemuan dengan beberapa pemimpin BN di Hotel St. Regis.[252] Sementara itu, Anwar mengakui bahawa jawatan Perdana Menteri masih belum ditentukan, tetapi menyatakan bahawa "dengan masa yang cukup, saya yakin kita akan memperoleh majoriti mudah."[253][254]
Pada 23 November, Yang di-Pertuan Agong mengadakan pertemuan dengan pemimpin BN dan GPS di Istana Negara.[255] Selepas terdapat rasa tidak puas hati daripada Sarawak berhubung kerjasama GPS dengan PN, GPS menyatakan bahawa mereka menyerahkan kepada budi bicara Yang di-Pertuan Agong untuk melantik Perdana Menteri. Parti Warisan turut menyatakan sokongan kepada kerajaan yang melibatkan PH dan BN.[256][257] Pemimpin GRS, Hajiji Noor, menyatakan bahawa GRS akan patuh kepada titah Yang di-Pertuan Agong, termasuk jika kerajaan perpaduan dibentuk.[258] Pada 24 November, Ahmad Maslan daripada UMNO memaklumkan bahawa Majlis Tertinggi UMNO bersetuju untuk menerima titah Yang di-Pertuan Agong supaya BN menyertai kerajaan perpaduan yang tidak dipimpin oleh PN.[259] Berdasarkan keputusan akhir ini, Pengerusi PH, Anwar Ibrahim, akhirnya mengangkat sumpah sebagai Perdana Menteri Malaysia ke-10 pada jam 5 petang (waktu Malaysia) pada 24 November 2022, di hadapan Yang di-Pertuan Agong, Al-Sultan Abdullah.[260]
Kesan
Parlimen
Timbalan Menteri Kerja Raya, Shahruddin Md Salleh daripada BERSATU telah meletakkan jawatannya pada 4 Jun, menyatakan bahawa keputusannya untuk menyertai kerajaan Perikatan Nasional adalah "tidak tepat" dan menambah bahawa beliau sepatutnya mempertimbangkan kehendak pengundinya yang telah "mengundi Pakatan Harapan" pada tahun 2018.[283] Pada 19 Julai, keahlian Shahruddin dalam BERSATU telah ditamatkan kerana beliau mengeluarkan notis untuk menukar kedudukan tempat duduknya di Dewan Rakyat daripada blok kerajaan kepada blok pembangkang.[284]
Pada 5 Jun, Ahli Parlimen Lubok Antu, Jugah Muyang meletakkan jawatan daripada PKR, sebuah parti komponen dalam gabungan pembangkang Pakatan Harapan (PH), dan menyatakan sokongan kepada gabungan pemerintah Perikatan Nasional (PN). Oleh itu, bilangan Ahli Parlimen pembangkang menurun daripada 109 kepada 108. Keesokan harinya, Jugah dan seorang Ahli Parlimen Bebas, Syed Abu Husin Hafiz (Ahli Parlimen Bukit Gantang) telah mengunjungi Seri Perdana, kediaman rasmi Perdana Menteri, untuk menyerahkan surat sokongan mereka kepada Muhyiddin, dan Syed turut menyertai BERSATU. Turut hadir ialah Ahli Parlimen BERSATU merangkap Menteri Kanan Ekonomi dan Menteri Perdagangan Antarabangsa dan Industri, Azmin Ali serta Timbalan Menteri Tenaga dan Sumber Asli, Ali Biju. Dilaporkan juga bahawa Jugah telah diyakinkan oleh Azmin untuk menyokong kerajaan PN bagi memperkukuh pentadbiran sedia ada.[285][286][287]
Pada 2 November 2020, Maszlee Malik keluar daripada PEJUANG dan menjadi Ahli Parlimen Bebas yang menyokong Pakatan Harapan. Keputusan beliau untuk meninggalkan PEJUANG adalah berdasarkan dapatan fakta melalui kajian lapangan dan tinjauan terperinci terhadap aspirasi dan kehendak majoriti rakyat.[288] Kemudian, beliau secara rasmi menyertai parti Parti Keadilan Rakyat (PKR).[289]
Pada 30 Oktober 2021, Mohammadin Ketapi keluar daripada WARISAN dan menjadi Ahli Parlimen Bebas yang menyokong GRS.[290] Beliau kemudiannya secara rasmi menyertai Parti Pribumi Bersatu Malaysia (BERSATU) pada 26 November 2021.[291]
Pada 8 Januari 2022, Larry Sng telah dilantik sebagai Presiden PBM manakala Steven Choong menjadi Naib Presiden Kanan PBM.[292]
Pada 14 Mac 2022, Khairuddin Razali keluar daripada PAS. Beliau enggan mendedahkan sebab keputusannya, selain menegaskan bahawa beliau akan menjadi Ahli Parlimen Bebas.[293] Pada 20 Mac 2022, Khairuddin tetap dengan pendiriannya dan menegaskan bahawa beliau tidak akan menyertai UMNO selepas keluar daripada PAS.[294]
Pada 30 Mac 2022, Masir Kujat keluar daripada PSB. Beliau menyatakan keputusan tersebut dibuat selepas berbincang dengan penyokong akar umbi di kawasannya serta beberapa faktor lain seperti ketidakstabilan politik negara yang memberi kesan kepada kesejahteraan rakyat. Beliau menyatakan sokongan penuh kepada kepimpinan Perdana Menteri ketika itu, Ismail Sabri Yaakob.[295]
Pada 26 Mei 2022, Zuraida Kamaruddin keluar daripada BERSATU untuk menyertai PBM. Beliau bertemu dengan Perdana Menteri Ismail Sabri Yaakob bagi membincangkan peletakan jawatannya daripada Kabinet dan menyatakan sokongan berterusan kepada kerajaan Ismail, selari dengan pendirian PBM.[296]
Pada 7 Ogos 2022, Willie Mongin keluar daripada BERSATU dan menyertai PBB.[297]
Pada 1 November 2022, Jugah Muyang menyertai BERSATU.[298]
Pada 3 November 2022, Che Abdullah Mat Nawi menyertai UMNO untuk bertanding di Parlimen Tumpat.[299] Sebelum itu, pencalonan Che Abdullah untuk bertanding di Parlimen Tumpat tidak diluluskan oleh Majlis Syura Ulama PAS.[300] Khairuddin Aman Razali turut menyertai UMNO untuk mempertahankan kerusi parlimennya.[301] Shahidan Kassim menyertai PAS selepas digugurkan sebagai calon oleh BN.[302] Ismail Muttalib pula mempertahankan kerusinya dalam Pilihan Raya Umum ke-15 di bawah PN.[303]
Peringkat Persekutuan
Pada 28 Februari, Peguam Negara Malaysia, Tommy Thomas telah mengemukakan surat peletakan jawatannya kepada Perdana Menteri sementara, Mahathir Mohamad, tanpa menyatakan sebarang sebab.[304] Peletakan jawatan itu dibuat selepas beliau menerima kritikan hebat berikutan keputusannya untuk tidak meneruskan pendakwaan terhadap dua belas individu India termasuk dua Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) yang dituduh mempunyai kaitan dengan Harimau Pembebasan Tamil Eelam (LTTE), yang disenaraikan sebagai organisasi pengganas di Malaysia.[305] Beliau kemudian memaklumkan kepada media bahawa beliau merupakan lantikan politik, dan memandangkan Mahathir telah meletakkan jawatan sebagai perdana menteri, maka adalah lebih baik untuk beliau turut berundur.[306]
Pada 2 Mac, Pesuruhjaya Ketua Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM), Latheefa Koya telah meletakkan jawatannya. Beliau menyatakan bahawa tidak ada sebarang tekanan terhadap dirinya untuk berbuat demikian dan bahawa beliau ingin kembali kepada profesionnya sebagai peguam hak asasi manusia.[307] Timbalan Pesuruhjaya Operasi, Azam Baki, telah dilantik sebagai Pesuruhjaya Ketua baharu pada 9 Mac 2020.[308]
Peringkat negeri
Selangor
Menteri Besar Selangor, Amirudin Shari telah memanggil satu pertemuan bersama semua Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) dari Parti Keadilan Rakyat (PKR) di kediaman rasminya pada pagi 24 Februari 2020.[311] Amirudin merupakan ahli PKR dan telah disyorkan oleh Azmin Ali untuk jawatan Menteri Besar apabila Azmin dilantik sebagai menteri dalam kabinet Perdana Menteri. Amirudin secara umumnya dianggap sebagai orang kanan dalam kem Azmin dalam parti tersebut.[312][313][314]
Pada pagi 25 Februari 2020, Amirudin menghadap Sultan Selangor, Sultan Sharafuddin Idris Shah. Beliau turut disertai oleh Pengerusi Parti Amanah Negara Selangor, Izham Hashim dan Pengerusi Parti Tindakan Demokratik (DAP) Selangor, Gobind Singh Deo.[315] Sultan berpuas hati dengan penjelasan mereka bahawa perkembangan politik di peringkat persekutuan tidak akan menjejaskan pentadbiran kerajaan negeri Selangor yang diterajui oleh Pakatan Harapan, dan berkenan untuk ia diteruskan seperti biasa.[315]
Pada 5 Mac 2020, Amirudin mengumumkan pembersihan pemimpin dan ahli BERSATU daripada semua jawatan dalam pentadbiran kerajaan negeri.[316]
Pada 13 Jun 2020, Dr. Daroyah Alwi, Timbalan Speaker & EXCO Kerajaan Negeri, mengumumkan keluar daripada PKR dan menjadi ADUN bebas yang menyokong gabungan Perikatan Nasional. Beliau menyatakan telah "hilang keyakinan terhadap Presiden (Anwar Ibrahim) dan kepimpinan retorik perjuangannya".[317] Pada 29 Jun, Ketua Wanita PKR merangkap EXCO, Hanizah Talha telah dipecat daripada PKR, sekali gus kehilangan jawatan dalam Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Selangor. Hanizah menyifatkan pemecatan tersebut sebagai "tindakan balas dendam".[318][319][320] Ahmad Mustain Othman, ADUN Sabak, dipecat daripada Amanah pada 28 Julai kerana didakwa melanggar peraturan disiplin parti.[321]
Pada 8 Ogos 2020, ADUN Jeram mengumumkan keluar daripada PPBM. Beliau menyatakan akan menjadi wakil bebas yang menyokong bekas Pengerusi PPBM, Dr. Mahathir Mohamad. Shaid turut mendakwa bahawa keluarnya beliau akan diikuti oleh majoriti ahli bahagian PPBM Kuala Selangor termasuk pelbagai ketua cawangan.[322]
Pada 16 November 2020, ADUN Meru mengumumkan keluar daripada Amanah dan menyertai PKR.[323] ADUN Sabak turut menyertai PKR selepas dipecat daripada Amanah.[324][323]
Pada 8 Januari 2022, Daroyah Alwi dan Hanizah Talha menyertai Parti Bangsa Malaysia (PBM).[325] Daroyah Alwi berkata beliau tertarik menyertai PBM kerana parti tersebut mempunyai halatuju dan matlamat perjuangan yang jelas.[326]
Pada 23 Januari 2022, ADUN Teratai, Lai Wai Chong menyertai WARISAN.[327]
Johor
Sultan Johor, Sultan Ibrahim Ismail telah memerintahkan kesemua 56 orang Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) Johor untuk menghadap baginda pada 26 Februari.[329] Sidang DUN yang dijadualkan berlangsung pada 5 Mac telah ditangguhkan akibat daripada arahan ini.[330] Semua ADUN diminta menandatangani Akuan Bersumpah (SD) bagi menyatakan sokongan mereka sama ada untuk membentuk kerajaan gabungan baharu atau mengekalkan pemerintahan Pakatan Harapan di negeri tersebut.[331]
Pada 27 Februari 2020, Setiausaha Sulit Sultan, Jaba Mohd Noah, mengumumkan bahawa sebuah gabungan baharu akan membentuk kerajaan negeri setelah memperoleh majoriti mudah dengan sokongan 28 ADUN, berbanding 26 yang menyokong Pakatan Harapan.[332] Dua orang ADUN iaitu Mazlan Bujang dari BERSATU dan Salahuddin Ayub dari AMANAH tidak menyatakan sokongan kerana tidak hadir menghadap Sultan seperti yang diperintahkan.[333] Gabungan baharu tersebut dijangka terdiri daripada ADUN dari BERSATU, UMNO, MIC, PAS dan beberapa lagi individu yang tidak disebut parti mereka.[334] Namun, sehari kemudian Pakatan Harapan mencabar dakwaan gabungan baharu itu dengan menyatakan bahawa mereka juga memiliki sokongan 28 ADUN, termasuk Salahuddin Ayub dan ADUN Chong Fat Full dari PKR yang dikhabarkan menandatangani SD menyokong gabungan baharu. Menteri Besar Johor yang baharu, Hasni Mohammad daripada UMNO, telah mengangkat sumpah pada petang 28 Februari di hadapan Sultan di Istana Bukit Serene, Johor Bahru.[335] Pada 4 Mac, Chong Fat Full secara rasmi mengumumkan keluar dari PKR dan menjadi ADUN mesra Perikatan Nasional, menjadikan Perikatan menguasai 29 kerusi manakala Harapan hanya tinggal 27.[336]
Pada 14 Mei 2020, DUN Johor bersidang. Sultan Ibrahim Ismail menitahkan agar ahli politik tidak mencetuskan "virus" perpecahan di saat negara sedang menghadapi pandemik COVID-19. Baginda juga mengingatkan ADUN agar menjaga tatasusila dan disiplin berbanding gangguan yang berlaku di DUN Perak dan Melaka pada minggu yang sama.[337][338] Sebelum itu, pada 11 Mei, Pakatan Harapan Johor membatalkan usul undi tidak percaya terhadap Menteri Besar sebagai menghormati titah Sultan. Yang di-Pertua Dewan Undangan Negeri Johor, Suhaizan Kayat dari AMANAH kekal di jawatan walaupun ada laporan sebelumnya bahawa beliau akan digantikan oleh kerajaan Perikatan.[339] Pada 3 Jun 2020, selepas timbul laporan bahawa Pakatan Harapan sedang merancang untuk mengambil alih semula pentadbiran negeri, Sultan Ibrahim mengugut akan membubarkan DUN dan mengadakan pilihan raya negeri.[340]
Pada 28 Ogos 2020, Chong Fat Full menyertai BERSATU.[341]
Pada 4 September 2020, keahlian Osman Sapian dalam BERSATU terbatal serta-merta selepas beliau dilihat berkempen untuk Pejuang semasa Pilihan raya kecil Slim 2020.[342] Namun begitu, Hamzah Zainudin, Setiausaha Agung BERSATU, menyatakan bahawa Osman masih ahli BERSATU dan hanya akan dipanggil untuk menjawab dakwaan membantu calon Bebas.[343] Osman meninggal dunia pada 21 Disember 2021 akibat komplikasi strok pada usia 69 tahun.[344]
Pada 27 Februari 2021, tiga ADUN AMANAH dari Senggarang, Serom, dan Mahkota menyertai PKR.[345]
Setelah Osman Sapian meninggal dunia pada 21 Disember 2021, timbul spekulasi bahawa pilihan raya negeri Johor perlu diadakan memandangkan gabungan kerajaan hanya tinggal 28 kerusi berbanding Pakatan Harapan yang mempunyai 27.[346]
Pada 18 Januari 2022, Pakatan Harapan menolak cadangan pilihan raya negeri dan mengusulkan "Komitmen Kestabilan".[347]
Pada 22 Januari 2022, Menteri Besar Johor Hasni Mohammad menyatakan bahawa pilihan raya negeri Johor akan diadakan tidak lama lagi.[348] Sultan Ibrahim Ismail bersetuju menandatangani surat pembubaran DUN pada hari yang sama bagi memberi laluan kepada pilihan raya.[349]
Pada 23 Januari 2022, Yang di-Pertua DUN Johor Suhaizan Kayat dari AMANAH menandatangani Surat dan Proklamasi pembubaran DUN Johor.[350]
Pada 27 Januari 2022, Mazlan Bujang mengumumkan peletakan jawatan sebagai Ketua Bahagian BERSATU Tebrau bersama 23 ketua cawangan dan AJK untuk menyokong Barisan Nasional (BN) dan kepimpinan Menteri Besar Hasni Mohammad demi kestabilan politik dan kesejahteraan rakyat Johor.[351] Beliau turut menyatakan rasa kecewa terhadap penyingkirannya sebagai Pengerusi BERSATU Johor dan kegagalan dua Menteri Besar sebelum ini daripada Pakatan Harapan. Muhyiddin Yassin kemudian membidas Mazlan dengan mempersoalkan maruahnya dan menyindir beliau supaya membawa 200,000 ahli keluar dari BERSATU juga.[352]
Pada 29 Januari 2022, ADUN Larkin, Mohd Izhar Ahmad meletakkan jawatan dan keluar daripada BERSATU. Beliau menyatakan kehilangan keyakinan terhadap presiden parti Muhyiddin Yassin sebagai sebab utama dan mengumumkan tidak akan bertanding semula tetapi akan menyertai UMNO.[353]
Pada 27 Februari 2022, keahlian Najib Lep dalam PAS terbatal secara automatik selepas bertanding sebagai calon Bebas dalam PRN Johor. Timbalan Presiden PAS Tuan Ibrahim Tuan Man menyatakan tindakan Najib bertentangan dengan keputusan parti.[354] Najib membalas dengan menyatakan pertukaran kerusi oleh parti bertujuan “membunuh kerjaya politiknya”.[355]
Pada 6 Mac 2022, ADUN Johor Lama, Rosleli Jahari mengumumkan keluar dari BERSATU dan menyatakan hasrat untuk kembali menyertai UMNO. Beliau menyatakan kehilangan keyakinan terhadap BERSATU dan kepimpinan Muhyiddin.[356]
Pada 12 Mac 2022, Barisan Nasional menang dua pertiga majoriti dengan 40 kerusi dalam Dewan Undangan Negeri Johor.[238]
Pada 14 Mac 2022, timbul spekulasi tentang pelantikan Menteri Besar Johor baharu selepas kemenangan BN. Ini selepas Hasni Mohammad menyatakan keperluan memilih pemimpin muda. Nama-nama seperti Onn Hafiz Ghazi dan Mohd Puad Zarkashi disebut-sebut sebagai calon.[357]
Pada 15 Mac 2022, Onn Hafiz Ghazi mengangkat sumpah sebagai Menteri Besar Johor di hadapan Sultan di Istana Bukit Serene, Johor Bahru.[358]
Pada 18 Oktober 2022, Najib Lep menyertai UMNO.[359]
Melaka
| No. | Kerusi | Ahli | Parti Sebelum | Parti Sebelum (sehingga Januari 2021) |
Parti Kini (sehingga Februari 2023) | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| N06 | Rembia | Jailani Khamis | Pakatan Harapan (PKR) | Barisan Nasional (UMNO) | Barisan Nasional (UMNO) | |||
| N11 | Sungai Udang | Idris Haron | Barisan Nasional (UMNO) | Barisan Nasional (UMNO) | Pakatan Harapan (PKR) | |||
| N12 | Pantai Kundor | Nor Azman Hassan | Barisan Nasional (UMNO) | Barisan Nasional (UMNO) | Pakatan Harapan (Amanah) | |||
| N13 | Paya Rumput | Rafiq Naizmohideen | Pakatan Harapan (BERSATU) | Perikatan Nasional (BERSATU) | Barisan Nasional (UMNO) | |||
| N15 | Pengkalan Batu | Norhizam Baktee | Pakatan Harapan (DAP) | BEBAS | BEBAS | |||
| N23 | Telok Mas | Effendi Ahmad | Pakatan Harapan (BERSATU) | Perikatan Nasional (BERSATU) | Pakatan Harapan (Amanah) | |||
Di Melaka, Dewan Undangan Negeri Melaka menghadapi kebuntuan apabila Pakatan Harapan dan pihak pembangkang Barisan Nasional masing-masing menguasai 13 kerusi selepas BERSATU keluar daripada kerajaan yang memerintah ketika itu.[361] Ketua Menteri Melaka, Adly Zahari menghadap Yang di-Pertua Negeri Melaka, Mohd Khalil Yaakob pada 26 Februari 2020 bagi memaklumkan perkembangan politik semasa.[362] Pada 27 Februari, kerajaan negeri mengumumkan dalam satu sidang media bahawa mereka akan mengekalkan status quo dan terus mentadbir seperti biasa.[363] Namun, persidangan dewan yang dijadualkan pada 6 Mac ditangguhkan.[364]
Pada 2 Mac 2020, Pengerusi BN Melaka, Abdul Raouf Yusof menghadap Yang di-Pertua Negeri.[365] Dalam sidang media pada petangnya, beliau mengesahkan bahawa Pakatan Harapan telah kehilangan majoriti dalam Dewan Undangan Negeri dan Perikatan Nasional akan membentuk kerajaan negeri baharu dengan sokongan 17 Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN).[366] Pada hari yang sama, Adly Zahari turut menghadap Yang di-Pertua Negeri dan mencadangkan pembubaran Dewan Undangan Negeri bagi membolehkan pilihan raya negeri diadakan mengikut Artikel 7(4) Perlembagaan Negeri Melaka, namun cadangan tersebut ditolak.[367][368]
Pada 3 Mac 2020, Adly mengadakan sidang media memaklumkan beliau tidak meletakkan jawatan, tetapi telah dimaklumkan bahawa beliau bukan lagi Ketua Menteri dan telah dipecat pada malam sebelumnya.[369] Ketua Menteri Melaka yang baharu, Sulaiman Md Ali dari UMNO mengangkat sumpah jawatan pada 9 Mac 2020.[370]
Pada 11 Mei 2020, Dewan Undangan Negeri bersidang dan pentadbiran Perikatan membawa usul undi tidak percaya terhadap Yang di-Pertua, Omar Jaafar dari PKR. Ini mencetuskan pertikaman lidah dan penghinaan antara kedua-dua belah pihak, termasuk Ahli Dewan Undangan Negeri Bebas dari PN, Norhizam Hassan Baktee yang berulang kali menjerit “babi” kepada wakil DAP, Low Chee Leong sebagai respon kepada tuduhan "pengkhianat".[371] Yang di-Pertua menangguhkan persidangan. Kemudian, dewan bersidang semula dengan kehadiran hanya ADUN Perikatan dan mengisytiharkan Ab Rauf Yusoh dari UMNO sebagai Yang di-Pertua baharu.[372] Yang di-Pertua terdahulu memaklumkan bahawa Pakatan Harapan Melaka akan mencabar kesahan pelantikan tersebut.[373]
Pada 2 Januari 2021, Muhammad Jailani Khamis menyertai UMNO.[374]
Pada 4 Oktober 2021, empat ADUN Melaka mengisytiharkan hilang kepercayaan terhadap kepimpinan Ketua Menteri Sulaiman Md Ali. Mereka ialah bekas Ketua Menteri Idris Haron, Nor Azman Hassan, Norhizam Hassan Baktee dan Noor Effandi Ahmad. Idris menyatakan bahawa tindakan tersebut berpunca daripada beberapa keputusan yang tidak dilaksanakan oleh kerajaan negeri dan menggambarkan Melaka sebagai negeri "flip-flop".[375] Pengerusi Perhubungan UMNO Melaka, Ab Rauf Yusoh berkata, keahlian Idris Haron dan Nor Azman Hassan dalam UMNO gugur secara automatik kerana terlibat dalam usaha menjatuhkan kerajaan negeri.[376] Presiden UMNO, Ahmad Zahid Hamidi mencadangkan pembubaran Dewan Undangan Negeri bagi memberi laluan kepada pilihan raya negeri (PRN) untuk membolehkan rakyat memilih kerajaan baharu.[377]
Pada 5 Oktober 2021, Idris Haron mencadangkan agar kepimpinan Pakatan Harapan diberi peluang untuk mengambil alih kerajaan negeri. Beliau berpendapat tiada keperluan untuk mengadakan PRN memandangkan pilihan raya umum ke-15 dijangka dalam masa setahun setengah. Namun, keputusan akhir diserahkan kepada budi bicara Yang di-Pertua Negeri, Mohd Ali Rustam.[378] Pada hari yang sama, Speaker Dewan Undangan Negeri mengesahkan bahawa Ketua Menteri Melaka telah mengambil langkah membubarkan Dewan mulai 4 Oktober 2021 selepas kehilangan majoriti sokongan. Pembubaran tersebut mendapat perkenan Yang di-Pertua Negeri.[379] Dalam sidang media berasingan, Pengerusi PN Melaka, Mohd Rafiq Naizamohideen mengumumkan keahlian Noor Effandi Ahmad dalam BERSATU gugur serta-merta kerana menyokong PH dalam sidang media pada 4 Oktober.[380]
Pada 18 Oktober 2021, Idris Haron, Nor Azman Hassan, Norhizam Hassan Baktee dan Noor Effandi Ahmad menyertai Pakatan Harapan. Idris menyertai PKR manakala Nor Azman menyertai AMANAH.[381]
Pada 20 November 2021, Barisan Nasional memperoleh majoriti mudah dengan 21 kerusi dalam Dewan Undangan Negeri Melaka.[233]
Pada 21 November 2021, Pengerusi DAP Melaka, Tey Kok Kiew meletakkan jawatan. Beliau bertanggungjawab atas kekalahan DAP yang hanya memenangi 4 daripada 8 kerusi yang ditandingi serta memohon maaf atas kegagalan PH membentuk kerajaan negeri.[382]
Pada 26 November 2021, Pengerusi Perikatan Nasional dan BERSATU Melaka, Mohd Rafiq Naizamohideen meletak jawatan. Katanya, keputusan tersebut dibuat bagi memberi laluan kepada kepimpinan baharu menjelang PRU15.[383]
Pada 28 November 2021, Timbalan Presiden BERSATU, Ahmad Faizal Azumu mengesahkan bahawa dua ADUN BERSATU masih menyokong kerajaan negeri Melaka.[384]
Pada 19 Mei 2022, Noor Effandi Ahmad menyertai AMANAH.[385]
Pada 30 Oktober 2022, Rafiq keluar dari BERSATU kerana tidak berpuas hati dengan pengagihan kerusi untuk PRU15.[386] Pada 16 Februari 2023, beliau menyertai semula UMNO.[387]
Kedah
Di Kedah, Menteri Besar Kedah, Mukhriz Mahathir menghadap Sultan Kedah, Sultan Sallehuddin ibni Almarhum Sultan Badlishah pada pagi 27 Februari.[390] Mukhriz ialah anak kelima kepada Mahathir Mohamad, dan merupakan ahli BERSATU yang telah keluar daripada kerajaan gabungan Pakatan Harapan yang memerintah ketika itu.[35][391] Sultan memperkenankan Mukhriz untuk kekal sebagai Menteri Besar selepas 19 Ahli Dewan Undangan Negeri Pakatan Harapan menyatakan sokongan terhadap beliau meskipun berlaku ketidaktentuan politik di peringkat Persekutuan.[392]
Pada 12 Mei, dua Ahli Dewan Undangan Negeri dari Parti Keadilan Rakyat yang mewakili Sidam dan Lunas keluar parti dengan alasan hilang kepercayaan terhadap Anwar Ibrahim dan mendakwa berlaku pembersihan dalam kalangan ahli akar umbi yang menyokong Azmin Ali. Mereka menjadi ADUN bebas yang mesra Perikatan Nasional.[393] Pada hari yang sama, Ketua Pembangkang Kedah, Muhammad Sanusi Md Nor mengumumkan pembentukan kerajaan negeri baharu dengan sokongan 23 ADUN, termasuk dua bekas ADUN PKR dan empat daripada enam ADUN BERSATU yang sebelum ini menyokong Pakatan Harapan.[394][395]
Pada 13 Mei, Mukhriz muncul dalam sidang media bersama barisan EXCO dari Pakatan Harapan dan menegaskan bahawa pentadbirannya masih kukuh. Beliau menyatakan bahawa beliau akan terus kekal memegang jawatan sehingga dimaklumkan oleh pihak istana atau jika berlaku undi tidak percaya dalam Dewan Undangan Negeri Kedah.[396] Dua hari kemudian, ADUN dari Pakatan Harapan dan Perikatan Nasional menghadap Sultan bagi menyelesaikan kemelut tersebut.[397][398] Pada 17 Mei, Mukhriz meletakkan jawatan selepas mengakui telah hilang sokongan majoriti.[399] Muhammad Sanusi Md Nor dari PAS mengangkat sumpah sebagai Menteri Besar Kedah yang baharu pada petang hari yang sama.[400]
Pada 6 September, Azman Nasrudin dan Robert Ling Kui Ee menyertai BERSATU.[401]
Pada 30 Oktober 2022, Phahrolrazi Mohd Zawawi dipecat daripada AMANAH, sebuah parti komponen dalam gabungan pembangkang Pakatan Harapan, lalu menjadi ahli politik bebas dalam Dewan Undangan Negeri Kedah. Oleh kerana itu, beliau hilang kelayakan untuk kekal sebagai Ketua Pembangkang Kedah, dan digantikan oleh Johari Abdul, ADUN Gurun daripada parti komponen Pakatan Harapan yang lain, Parti Keadilan Rakyat (PKR).[402]
Perak
Pada 27 Februari 2020, seorang wakil UMNO daripada pihak pembangkang telah menghadap Sultan Perak, Sultan Nazrin Shah dan kemudian mendedahkan bahawa baginda bertitah bahawa mana-mana gabungan yang dapat membuktikan bahawa mereka mempunyai sekurang-kurangnya 30 kerusi dalam Dewan Undangan Negeri Perak boleh membentuk kerajaan.[410] Menteri Besar Perak ketika itu daripada Parti Pribumi Bersatu Malaysia (BERSATU), Ahmad Faizal Azumu kemudian memberi bayangan bahawa akan terbentuk kerajaan negeri yang baharu, serta menyuarakan harapannya untuk terus kekal sebagai Menteri Besar di bawah kerajaan baharu itu.[411] Pada 3 Mac 2020, beliau memaklumkan kepada media bahawa beliau telah diperintahkan untuk menghadap Sultan di Istana Iskandariah pada sebelah petang.[412]
Dalam satu sidang media pada 9 Mac 2020, Faizal mengesahkan bahawa sebuah kerajaan negeri baharu yang terdiri daripada 25 orang Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) daripada UMNO, tiga daripada PAS dan empat daripada BERSATU sedang dibentuk.[413] Beliau telah menyerahkan surat peletakan jawatannya pada keesokan harinya bagi merasmikan pembubaran Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Perak.[414] Beliau kemudiannya telah dilantik semula sebagai Menteri Besar Perak oleh Sultan dan mengangkat sumpah pada sebelah malam 13 Mac 2020.[415]
Pada 12 Mei 2020, Yang di-Pertua Dewan Undangan Negeri Perak, Ngeh Koo Ham mengumumkan dalam satu ucapan di Dewan bahawa beliau akan meletakkan jawatan sebagai Yang di-Pertua selepas satu percubaan oleh Menteri Besar Faizal untuk membawa usul undi tidak percaya terhadapnya. Dalam ucapannya, beliau menyatakan bahawa usaha untuk menggantikan beliau sebagai Yang di-Pertua tidak seharusnya dilakukan melalui ugutan, merujuk kepada usul undi tidak percaya yang dicuba oleh Faizal. Sebelum persidangan Dewan berlangsung, ADUN kerajaan negeri telah cuba memujuk Ngeh supaya mengosongkan jawatan tersebut.[416][417]
Pada 26 Julai 2020, ADUN Buntong, Sivasubramaniam Athinarayanan mengumumkan menyertai Gerakan selepas dipecat daripada DAP. Walau bagaimanapun, beliau sebenarnya telah menyertai BERSATU pada Disember tahun sebelumnya, namun keahliannya hanya dilaporkan pada 5 Mac 2021. Pengerusi Gerakan Perak, See Tean Seng, berkata partinya tidak dimaklumkan tentang perkara itu, sama ada oleh BERSATU atau Sivasubramaniam.[403][407][418]
Pada 29 Julai 2020, Hasnul Zulkarnain Abdul Munaim menyertai BERSATU kerana mempercayai perjuangan Muhyiddin Yassin.[404] Namun pada 23 Mac 2021, beliau telah dipecat daripada BERSATU kerana menyokong Pengerusi UMNO Perak, Saarani Mohamad sebagai Menteri Besar Perak.[405]
Pada 4 Disember 2020, Faizal tewas dalam satu undi kepercayaan, menamatkan tempohnya sebagai Menteri Besar Perak.[419]
Pada 5 Disember 2020, Faizal meletakkan jawatan sebagai Menteri Besar Perak.[420]
Pada 10 Disember 2020, Menteri Besar Perak yang baharu, Saarani Mohamad daripada UMNO telah mengangkat sumpah pada sebelah pagi.[421]
Pada 18 Januari 2021, Leong Cheok Keng telah dipecat oleh partinya, DAP.[409]
Pada 5 Mac 2021, Sivasubramaniam Athinarayanan dan Paul Yong Choo Kiong menyertai BERSATU.[408]
Pada 8 Januari 2022, Sivasubramaniam Athinarayanan, Paul Yong Choo Kiong, dan Leong Cheok Keng menyertai PBM. Cheok Keng menyatakan beliau memilih PBM kerana parti ini benar-benar bersifat berbilang kaum dan tidak seperti parti lain yang hanya mendakwa demikian tetapi didominasi oleh kaum tertentu.[422]
Pada 23 Januari 2022, Menteri Besar Perak Saarani Mohamad menyatakan bahawa tiada keperluan untuk membubarkan Dewan Undangan Negeri kerana kerajaan negeri memiliki sokongan kukuh termasuk daripada Pakatan Harapan. Beliau menyatakan bahawa situasi itu berbeza dengan krisis politik di Johor yang hanya mempunyai majoriti tipis.[423]
Pada 28 September 2022, Sivasubramaniam Athinarayanan kembali menyertai BERSATU.[424]
Pada 3 November 2022, Leong Cheok Keng mengumumkan bahawa beliau keluar daripada PBM dan akan bertanding dalam Pilihan raya negeri Perak 2022 di bawah WARISAN.[425]
Pulau Pinang
| No. | Kerusi | Ahli | Parti Sebelum | Parti Kini (sehingga Julai 2020) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| N02 | Bertam | Khaliq Mehtab Mohd Ishaq | Pakatan Harapan (BERSATU) | Perikatan Nasional (BERSATU) | ||
| N10 | Seberang Jaya | Afif Bahardin | Pakatan Harapan (PKR) | Perikatan Nasional (BERSATU) | ||
| N21 | Sungai Acheh | Zulkifli Ibrahim | Pakatan Harapan (PKR) | Perikatan Nasional (BERSATU) | ||
| N40 | Telok Bahang | Zolkifly Md Lazim | Pakatan Harapan (BERSATU) | Perikatan Nasional (BERSATU) | ||
Pada 4 Mac, Afif Bahardin daripada PKR telah meletakkan jawatan daripada jawatannya dalam Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Pulau Pinang.[428] Beliau menyatakan bahawa beliau telah ditekan oleh kepimpinan parti peringkat negeri dan pusat untuk meletakkan jawatan.[429] Afif dikenali sebagai penyokong kuat Azmin Ali semasa Azmin masih memegang jawatan Timbalan Presiden PKR.[430] Wakil PKR, Norlela Ariffin telah dilantik sebagai Ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri yang baharu dan mengangkat sumpah pada 12 Mac di hadapan Yang Dipertua Negeri Pulau Pinang, Abdul Rahman Abbas.[431][432]
Pada 23 Mei, dua wakil rakyat negeri daripada BERSATU menarik balik sokongan mereka terhadap kerajaan negeri Pakatan Harapan Pulau Pinang selepas dilantik oleh kerajaan Persekutuan ke dalam Lembaga Kemajuan Wilayah Pulau Pinang (di bawah Kementerian Pembangunan Luar Bandar) dan ke dalam lembaga penasihat anak syarikat pelaburan MARA, Mara Corp Sdn Bhd.[433] Pada 28 Mei, Ketua Menteri Pulau Pinang, Chow Kon Yeow mengumumkan bahawa kerajaan negeri akan membentangkan satu usul pada sidang Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang yang akan datang bagi mengarahkan dua wakil BERSATU tersebut, bersama-sama Afif yang telah digantung keahliannya dalam PKR pada 3 Mei, supaya mengosongkan kerusi mereka. Pada masa itu, Pulau Pinang merupakan satu-satunya negeri di Malaysia yang mempunyai peruntukan undang-undang yang melarang lompat parti bagi wakil rakyat yang dipilih, di bawah Seksyen 14A Perlembagaan Negeri Pulau Pinang.[434] Undang-undang ini juga membenarkan Dewan untuk mengisytiharkan kekosongan kerusi melalui satu usul yang diluluskan oleh majoriti Ahli Dewan. Walau bagaimanapun, peruntukan ini adalah kontroversi dan pernah diputuskan sebagai tidak berperlembagaan oleh Mahkamah Persekutuan Malaysia pada tahun 1992.[435]
Pada 24 Jun, Afif mengumumkan bahawa beliau keluar daripada PKR dan menyertai BERSATU.[426] Pada 4 Julai, Zulkifli Ibrahim telah dipecat daripada PKR. Beliau mengisytiharkan penyertaannya ke dalam Perikatan Nasional pada hari yang sama. Beliau menegaskan bahawa Lembaga Disiplin PKR seharusnya memanggil beliau untuk siasatan sebelum membuat sebarang keputusan.[427]
Sabah
Pada 15 Jun 2020, dua orang Ahli Dewan Undangan Negeri daripada UPKO yang mewakili Kuala Penyu dan Sugut keluar daripada parti dengan alasan bahawa kerajaan negeri Sabah tidak selari dengan Kerajaan Persekutuan dan menjadi wakil rakyat bebas yang mesra kepada Perikatan Nasional.[436]
Pada 29 Julai 2020, bekas Ketua Menteri Sabah, Musa Aman mendakwa bahawa beliau mempunyai majoriti mudah untuk membentuk kerajaan negeri baharu yang dipimpin Perikatan Nasional di Sabah. Dalam satu sidang media khas pada sebelah petang, beliau berkata gabungan Perikatan Nasional yang baharu itu melibatkan beberapa parti iaitu UMNO, BERSATU, STAR dan PBS. Beliau juga menyatakan bahawa Menteri Dalam Negeri, Hamzah Zainudin dan Setiausaha Politik kepada Perdana Menteri telah mengadakan kunjungan hormat ke atas Yang di-Pertua Negeri Sabah, Tun Juhar Mahiruddin pada sebelah pagi. Terdapat spekulasi sejak beberapa minggu kebelakangan ini bahawa perubahan akan berlaku dalam kerajaan negeri Sabah.[437][438][439]
Pada 30 Julai 2020, Ketua Menteri Sabah Shafie Apdal mengumumkan bahawa Yang di-Pertua Negeri Sabah, Tun Juhar Mahiruddin telah memperkenankan pembubaran Dewan Undangan Negeri Sabah, membuka jalan kepada satu pilihan raya mengejut di negeri itu. Ini susulan dakwaan oleh bekas Ketua Menteri Musa Aman yang mendakwa bahawa beliau mempunyai bilangan sokongan yang mencukupi untuk membentuk kerajaan negeri yang baharu. Pengumuman ini juga dibuat selepas khabar angin bahawa Musa sedang menuju ke istana negeri untuk mengangkat sumpah sebagai Ketua Menteri pada hari tersebut. Musa berkata bahawa beliau telah menerima akuan berkanun daripada beberapa orang ADUN daripada pelbagai parti yang mengesahkan sokongan mereka terhadap gabungan baharu yang diterajuinya. Sebanyak 73 kerusi akan dipertandingkan susulan penambahan 13 kerusi baharu yang telah diluluskan oleh Parlimen Malaysia tahun sebelumnya. Musa berkata beliau boleh memohon perkenan Yang di-Pertua Negeri untuk membubarkan Dewan Undangan Negeri kerana beliau masih merupakan Ketua Menteri.[440][441]
Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) Sabah yang dilantik, Ronnie Loh Ee Eng, telah dipecat daripada DAP kerana menyokong cubaan Perikatan Nasional untuk menjatuhkan kerajaan negeri Sabah yang dipimpin oleh Warisan.[442] ADUN Inanam merangkap Naib Pengerusi PKR Sabah, Kenny Chua Teck Ho telah dipecat daripada PKR kerana menyokong Musa.[443] Pada 31 Julai, lima orang ADUN yang mewakili Tanjung Batu, Balung, Pitas, Kuamut dan Sebatik telah dipecat daripada Warisan. Setiausaha Agung Warisan, Loretto Padua menyatakan, “Dalam kes ini, mereka dianggap telah bersekongkol dengan Musa Aman dan berkomplot untuk menjatuhkan kerajaan Warisan.”[444] ADUN Paginatan merangkap Naib Presiden UPKO, Abidin Madingkir telah dipecat daripada UPKO kerana didakwa terlibat dengan bekas Ketua Menteri Musa Aman untuk mengambil alih kerajaan negeri..[445]
Pada 16 Ogos 2020, James Ratib menyertai UMNO.[446]
Pada 2 September 2020, Abdul Muis Picho menyertai BERSATU.[447]
Pada 26 September 2020, Perikatan Nasional memenangi majoriti mudah sebanyak 38 kerusi dalam Dewan Undangan Negeri Sabah, sekaligus menumbangkan kerajaan negeri pimpinan Warisan dan digantikan dengan kerajaan negeri Sabah yang dipimpin oleh Perikatan Nasional.[448] Ketua Menteri Sabah yang baharu ialah Hajiji Noor daripada BERSATU.[449]
Pada 25 Februari 2021, Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN) Sebatik, Hassan A Gani Pg Amir keluar daripada WARISAN. Beliau menyatakan bahawa sebab beliau keluar adalah kerana parti itu tidak lagi mengutamakan kebajikan rakyat dan hanya menumpukan perhatian kepada politik.[450] Pada 6 April 2021, beliau menyertai BERSATU.[451]
Pada 10 Mac 2021, ADUN Pitas, Ruddy Awah menyertai BERSATU.[452]
Pada 3 Oktober 2021, ADUN Sindumin, Yusof Yacob keluar daripada WARISAN. Yusof, yang juga Ketua Penerangan WARISAN, memutuskan untuk meninggalkan parti itu kerana kecewa dengan perjuangan WARISAN yang disifatkannya telah hilang haluan.[453]
Pada 30 Oktober 2021, Mohamaddin Ketapi keluar daripada WARISAN dan menjadi wakil rakyat bebas yang menyokong GRS.[290] Beliau secara rasmi menyertai BERSATU pada 26 November 2021.[291] Namun, pada 28 Jun 2022, beliau keluar daripada BERSATU dan kembali menjadi wakil bebas yang menyokong gabungan kerajaan BN dan GRS selepas hanya tujuh bulan bersama parti itu.[454]
Pada 28 Disember 2021, ADUN Limbahau, Juil Nuatim dan ADUN Peter Anthony keluar daripada WARISAN dan mengumumkan akan menubuhkan sebuah parti politik tempatan baharu yang berpusat di Sabah yang akan berpihak kepada gabungan pemerintah GRS pada 28 Januari 2022.[455]
Pada 20 Januari 2022, ADUN Elopura Calvin Chong dan ADUN Justin Wong keluar daripada DAP namun masih menyokong PH sebagai pembangkang.[456]
Pada 26 Mac 2022, Calvin Chong dan Justin Wong menyertai WARISAN.[457]
Pada 22 Mei 2022, Yusof Yacob mengesahkan beliau kembali menyertai UMNO.[458][459]
Pada 5 Jun 2022, ADUN Kukusan Rina Jainal keluar daripada WARISAN dan menyertai PHRS pada hari yang sama.[460]
Pada 28 Ogos 2022, ADUN Segama merangkap Ahli Parlimen Lahad Datu, Mohamaddin Ketapi menyertai PBM.[461]
Pada 21 Oktober 2022, Pembantu Menteri kepada Ketua Menteri Sabah merangkap ADUN Bandau, Wetrom Bahanda keluar daripada BERSATU dan menyertai KDM pada hari yang sama.[462]
Pada 10 Disember 2022, kepimpinan BERSATU Sabah mengumumkan bahawa mereka keluar daripada parti itu dan akan menubuhkan sebuah parti tempatan baharu. Pengerusi BERSATU Sabah, Hajiji Noor berkata keputusan sebulat suara oleh pimpinan BERSATU Sabah untuk keluar adalah berdasarkan kepada hakikat bahawa status quo "tidak lagi boleh dipertahankan".[463]
Pada 21 Februari 2023, Yusof Yacob bersama lapan lagi ADUN menyatakan sokongan kepada Hajiji. Pada masa yang sama, Yusof Yacob, James Ratib, Jasnih Daya, Arshad Bistari, Hamild @ Hamid Awang, Mohammad Mohamarin, Ben Chong dan Norazlinah Arif menyertai PGRS.[464]
Pada 27 Februari 2023, Awang Ahmad Sah Awang Shaari keluar daripada WARISAN dan menyertai GAGASAN.[465]
Pada 4 Mac 2023, ADUN Karamunting, George Hiew Vun Zin keluar daripada WARISAN dan menyertai GAGASAN.[466]
Pada 21 Mei 2023, Juil Nuatim meletakkan jawatan daripada KDM dan menyatakan sokongan kepada GRS.[467]
Negeri Sembilan
Pada 10 Julai, Ahli Dewan Undangan Negeri Rahang, Mary Josephine Pritam Singh mengumumkan bahawa beliau keluar daripada DAP serta meletakkan semua jawatannya dalam parti tersebut.[468] Beliau berkata keputusan itu dibuat kerana tidak lagi mampu menghadapi cabaran dan tekanan daripada kepimpinan DAP negeri.[469] Beliau turut menyatakan bahawa beliau akan terus menyokong Pakatan Harapan sebagai ahli politik bebas. Namun, beliau kemudiannya menarik balik keputusan tersebut dan menyertai semula DAP pada 20 Julai.[470]
Pada 5 September 2021, sekumpulan empat orang Ahli Dewan Undangan Negeri daripada PKR bersama sebelas lagi ahli PKR yang mewakili PKR negeri telah mengisytiharkan hilang kepercayaan terhadap Menteri Besar Negeri Sembilan, Aminuddin Harun dalam kapasiti beliau sebagai Pengerusi PKR Negeri Sembilan.[471] Antara alasan yang diberikan ialah "kegagalan memperkukuh parti" dan risiko kehilangan kerusi dalam pilihan raya umum yang akan datang.[472]
Kelatan & Terengganu
| No. | Kerusi | Ahli | Parti Sebelum (Keputusan PRU14) |
Parti Sebelum (sebelum Februari 2020) |
Parti Kini (sehingga Januari 2021) | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| N37 | Air Lanas | Mustapa Mohamed | Barisan Nasional (UMNO) | Pakatan Harapan (BERSATU) | Perikatan Nasional (BERSATU) | |||
Pada 18 September 2018, Mustapa Mohamed keluar daripada UMNO dan menjadi Ahli Parlimen dan Ahli Dewan Undangan Negeri bebas. Beliau menyatakan bahawa keputusan tersebut dibuat kerana beliau merasakan hala tuju semasa parti itu tidak lagi selari dengan prinsip politik yang dipegangnya.[474] Pada 27 Oktober 2018, beliau menyertai BERSATU. Mustapa berkata beliau menyertai parti itu kerana yakin bahawa BERSATU mampu memberikan khidmat yang lebih baik kepada para pengundinya.[475]
Perikatan Nasional dan Barisan Nasional telah memenangi kesemua kerusi dalam Dewan Undangan Negeri Kelantan, menjadikan Dewan tersebut tidak mempunyai sebarang barisan pembangkang.
Ketua UMNO negeri Terengganu, Ahmad Said mendakwa bahawa tiada sebarang bentuk kerjasama antara UMNO dan kerajaan negeri Terengganu yang dipimpin PAS, sama ada melalui Perikatan Nasional (PN) atau pakatan Muafakat Nasional yang diwujudkan sebelum berlakunya krisis.[476]
Pada 22 Januari 2022, Ketua UMNO Kelantan, Ahmad Jazlan Yaakub menyatakan bahawa beliau telah membuat keputusan untuk tidak lagi bersama PAS Kelantan menerusi Muafakat Nasional (MN). UMNO membuat keputusan ini susulan tindakan PAS Kelantan yang masih bekerjasama dengan BERSATU dan terus memilih parti itu untuk menghadapi Pilihan Raya Umum ke-15.[477] Ketua PAS Kelantan merangkap Menteri Besar Kelantan, Ahmad Yakob menyatakan bahawa PAS Kelantan masih berharap agar hubungan dengan UMNO dapat diteruskan.[478]
Perlis
| No. | Kerusi | Ahli | Parti Sebelum (Keputusan PRU14) |
Parti Sebelum (sebelum Februari 2020) |
Parti Kini (sehingga Mei 2020) | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| N12 | Tambun Tulang | Ismail Kassim | Barisan Nasional (UMNO) | Pakatan Harapan (BERSATU) | Barisan Nasional (UMNO) | |||
Dalam pilihan raya 2018, Ismail Kassim telah dicalonkan sebagai calon Menteri Besar Perlis oleh BN Perlis selepas berjaya mengekalkan kerusinya. Namun apabila rancangan itu tidak menjadi kenyataan, beliau memutuskan untuk keluar daripada UMNO dan menjadi Ahli Dewan Undangan Negeri bebas pertama di Perlis.[479] Beliau kemudiannya memohon untuk menyertai Parti Keadilan Rakyat (PKR), namun tiada laporan menyatakan bahawa permohonannya telah diluluskan.[480] Ismail akhirnya mengumumkan bahawa beliau telah menyertai BERSATU pada Ogos 2019. Walau bagaimanapun, Setiausaha Agung BERSATU ketika itu, Marzuki Yahya menafikan penyertaannya selepas mendakwa tidak pernah menerima borang permohonan daripada ADUN Tambun Tulang itu.[481][482] Beliau menyertai semula UMNO pada 16 Mei 2020 selepas permohonannya untuk kembali ke dalam parti itu diluluskan.[483]
Sarawak
| No. | Kerusi | Ahli | Parti Sebelum | Parti Kini (sehingga Julai 2020) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| N09 | Padungan | Wong King Wei | Pakatan Harapan (DAP) | BEBAS | ||
| N11 | Batu Lintang | See Chee How | Pakatan Harapan (PKR) | PSB | ||
| N39 | Krian | Ali Biju | Pakatan Harapan (PKR) | Perikatan Nasional (BERSATU) | ||
| N81 | Ba'kelalan | Baru Bian | Pakatan Harapan (PKR) | PSB | ||
Pada 14 April 2020, Ahli Dewan Undangan Negeri Batu Lintang See Chee How telah dipecat daripada PKR, menjadikan PKR tiada lagi wakil dalam Dewan Undangan Negeri Sarawak.[484] Pada 27 Julai, ADUN Padungan merangkap Naib Pengerusi DAP Sarawak, Wong King Wei mengumumkan perletakan jawatannya daripada parti itu serta-merta. Beliau menyatakan bahawa beliau kecewa dengan hala tuju dan pengurusan parti yang menurutnya telah menyimpang daripada matlamat dan perjuangan asal ketika beliau menyertai parti tersebut pada tahun 2006.[485] Dengan perletakan jawatan ADUN itu, Pakatan Harapan kehilangan status sebagai parti pembangkang terbesar. Wong Soon Koh daripada PSB mengambil alih sebagai Ketua Pembangkang pada 9 November 2020.[486]
Dengan kemasukan Ali Biju pada 23 Ogos 2020, BERSATU/Perikatan Nasional buat pertama kalinya diwakili dalam Dewan Undangan Negeri Sarawak.[487]
Pada 21 Disember, Ahli Parlimen Julau, Larry Sng meletakkan jawatan sebagai Pengerusi PKR Sarawak. Beliau menyatakan bahawa keputusan itu dibuat bagi memberi laluan kepada pemimpin Dayak untuk menerajui parti tersebut dalam pilihan raya negeri Sarawak yang dijangka diadakan pada bulan Jun tahun berikutnya.[488]
| Kerusi | Sebelum | Tukar | Selepas | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ahli | Parti | Jenis | Tarikh | Tarikh | Ahli | Parti | |||
| Dudong | Tiong Thai King | BN | Pertukaran parti[489] | Tiong Thai King | PSB | ||||
| Bawang Assan | Wong Soon Koh | Wong Soon Koh | |||||||
| Opar | Ranum anak Nina | Pertukaran parti[490] | 11 Ogos 2016 | Ranum anak Mina | |||||
| Engkilili | Johnical Rayong Ngipa | 12 Ogos 2016 | Johnical Rayong Ngipa | ||||||
| Mambong | Jerip Susil | 13 Ogos 2016 | Jerip Susil | ||||||
| Serembu | Miro Simuh | Keahlian parti dalam gabungan[491] | 16 Ogos 2016 | Miro Simuh | BN–PBB | ||||
| Bukit Semuja | John Ilus | John Ilus | |||||||
| Bekenu | Rosey Yunus | Rosey Yunus | |||||||
| Mulu | Gerawat Gala | Gerawat Gala | |||||||
| Batu Danau | Paulus Gumbang | Paulus Gumbang | |||||||
| Tanjong Datu | Adenan Satem | BN–PBB | Meninggal dunia[492] | 11 Januari 2017 | Kosong | ||||
| Kosong | Pilihan raya kecil[493] | 18 Februari 2017 | Jamilah Anu | BN–PBB | |||||
| Kesemua ahli BN | BN | Keluar dari gabungan dan pembentukan gabungan baru | 12 Jun 2018 | Kesemua ahli BN | GPS | ||||
| Mambong | Jerip Susil | PSB | Pertukaran parti[494][495] | 11 Julai 2019 | 24 Oktober 2019 | Jerip Susil | GPS–PBB | ||
| Pujut | Ting Tiong Choon | PH–DAP | Hilang kelayakan[496] | 11 Februari 2020 | Kosong | ||||
| Krian | Ali Biju | PH–PKR | Keluar dari parti[497][498] | 24 Februari 2020 | Ali Biju | BEBAS | |||
| Ba'kelalan | Baru Bian | Baru Bian | |||||||
| Krian | Ali Biju | BEBAS | Keahlian parti[499] | 28 Februari 2020 | Ali Biju | PN–BERSATU | |||
| Batu Lintang | See Chee How | PH-PKR | Dipecat dari parti[484] | 14 April 2020 | See Chee How | BEBAS | |||
| Ba'kelalan | Baru Bian | BEBAS | Keahlian parti[500] | 30 Mei 2020 | Baru Bian | PSB | |||
| Batu Lintang | See Chee How | See Chee How | |||||||
| Padungan | Wong King Wei | PH–DAP | Keluar parti | 26 Julai 2020 | Wong King Wei | BEBAS | |||
| Baleh | James Jemut Masing | GPS–PRS | Meninggal dunia | 31 Oktober 2021 | Kosong | ||||
| No. | Kerusi | Ahli | Parti Sebelum | Parti Kini (sehingga Ogos 2022) | ||
|---|---|---|---|---|---|---|
| N11 | Batu Lintang | See Chee How | PSB | BEBAS | ||
Pada 14 Ogos 2022, Ahli Dewan Undangan Negeri Batu Lintang, See Chee How mengumumkan perletakan jawatannya daripada PSB.[501] Pada 16 Ogos 2022, See Chee How mengadakan sidang media dan menjelaskan bahawa beliau telah lama berhasrat untuk meninggalkan PSB. Keputusannya itu tidak berkaitan dengan peruntukan undang-undang yang melarang wakil rakyat bertukar parti seperti yang diluluskan di Parlimen baru-baru ini. Mengenai sama ada beliau ingin menubuhkan parti baharu atau menyertai parti lain, See Chee How menyatakan perkara itu tidak berada dalam perancangannya buat masa ini.[502]
Parti politik
Semasa meninggalkan ibu pejabat parti selepas satu mesyuarat pada 1 Mac 2020,[503] beberapa ahli yang dikaitkan dengan bekas timbalan presiden Azmin Ali, seperti naib presiden Tian Chua dan bekas timbalan ketua sayap pemuda parti Afif Bahardin, telah diganggu dan diserang oleh penyokong PKR. Kedua-dua mereka telah dituduh sebagai "pengkhianat". Polis kemudian mendedahkan bahawa satu tangkapan telah dibuat berhubung insiden melibatkan Tian Chua, dengan sekurang-kurangnya dua laporan polis telah dibuat.[504]
Sebilangan besar ahli akar umbi PKR telah meninggalkan parti sejak krisis politik bermula. Tiga ketua cabang PKR Kelantan mengumumkan keluar parti pada 26 Februari selepas Azmin dan Zuraida Kamaruddin, naib presiden parti, dipecat daripada jawatan mereka dan disingkirkan.[505] Kira-kira 2,000 ahli dari cabang Pasir Puteh meninggalkan parti pada 28 Februari, menyatakan kekecewaan terhadap kepimpinan parti.[506] Seramai 536 ahli dari cabang Kota Raja turut keluar parti pada 1 Mac, dengan alasan tidak lagi mempercayai halatuju parti.[507] Pada 2 Mac, sekitar 400 ahli PKR di Perak turut keluar parti, menyatakan bahawa parti telah hilang fokus terhadap pembinaan negara dan hanya menumpukan kepada peralihan kuasa kepada presiden parti, Anwar Ibrahim.[508] Perkara ini disusuli oleh tindakan keluar parti seramai 500 ahli dari cabang Arau dan Padang Besar pada 15 Mac. Mereka juga menyatakan telah hilang keyakinan terhadap kepimpinan parti di bawah Anwar.[509]
Pada 17 Mei, Ketua Srikandi Keadilan PKR, Nurainie Haziqah Shafii, mengumumkan keluar parti selepas hilang keyakinan terhadap halatuju PKR pada masa itu.[510] Pada 21 Jun, seramai 50 ahli pemimpin Wanita PKR Johor turut keluar parti selepas hilang kepercayaan terhadap kepimpinan tertinggi parti.[511] Keesokan harinya, 25 pemimpin akar umbi cabang PKR Saratok turut keluar parti atas alasan kehilangan keyakinan terhadap parti.[512] Pada 27 Jun, 19 ahli jawatankuasa cabang PKR Jelebu juga mengumumkan keluar parti selepas menyatakan hilang keyakinan terhadap kepimpinan PKR.[513]
Pada 1 Julai, Ketua Wanita PKR Terengganu, Sharifah Norhayati Syed Omar Alyahya, keluar PKR bersama 131 ahli lain. Keputusan itu dibuat selepas melihat ketidakadilan dalam kepimpinan tertinggi parti.[514] Pada 11 Julai, hampir 100 ahli Angkatan Muda Keadilan (AMK) Port Dickson keluar PKR, sekali gus melumpuhkan cabang AMK Port Dickson. Tindakan itu diambil kerana mereka percaya parti semakin lemah dan tidak mampu memenangi kerusi dalam pilihan raya umum akan datang.[515] Pada 15 Julai, Ketua Cabang PKR Jempol, Karip Mohd Salleh bersama 25 ahli lain mengumumkan keluar parti, menyebabkan pembubaran cabang tersebut. Keputusan itu dibuat selepas masing-masing hilang keyakinan terhadap kepimpinan parti sama ada di peringkat persekutuan mahupun negeri.[516] Pada 25 Julai, seramai 721 ahli Cabang PKR Tebrau turut mengumumkan keluar parti dengan alasan hilang kepercayaan terhadap kepimpinan parti.[517]
Ekonomi
Berikutan peletakan jawatan Mahathir Mohamad, pasaran saham Malaysia FTSE Bursa Malaysia KLCI pada 24 Februari jatuh ke paras terendah sejak tahun 2011.[518] Ringgit juga melemah berbanding dolar Amerika Syarikat, didagangkan pada kadar 4.22, iaitu paras terendah dalam beberapa bulan.[518][519] Namun begitu, pasaran kembali pulih pada keesokan harinya, apabila dagangan meningkat sebanyak 0.78% pada pertengahan hari.[520]
Ringgit jatuh ke paras terendah dalam tempoh setahun selepas berita peletakan jawatan Muhyiddin Yassin, dan pasaran saham turut merosot.[201]
Pandemik COVID-19
Berikutan peningkatan ketara kes COVID-19 di negara ini yang berpunca daripada perhimpunan Jemaah Tabligh diadakan di "Masjid Jamek Sri Petaling" di Kuala Lumpur, tumpuan telah diberikan kepada kegagalan kepimpinan negara dalam mencegah perhimpunan besar-besaran tersebut serta mengekang penularan kluster itu.[521]
Sehingga 24 Februari, Malaysia berada di bawah pemerintahan Pakatan Harapan (PH), di mana Kementerian Kesihatan Malaysia ketika itu diketuai oleh Dzulkefly Ahmad telah bekerjasama dengan Ketua Pengarah Kesihatan Noor Hisham Abdullah untuk membuat persiapan bagi menerima pesakit COVID-19. Mereka juga telah menguruskan bulan pertama wabak bermula 25 Januari dengan jumlah kes yang rendah, kebanyakannya kes import.[522] Perhimpunan Tabligh yang berlangsung dari 27 Februari hingga 1 Mac berlaku kurang seminggu selepas bermulanya krisis politik besar yang menyaksikan kejatuhan kerajaan PH pada 24 Februari akibat Parti Pribumi Bersatu Malaysia (PPBM) keluar daripada gabungan PH, dan ketiadaan kerajaan sehinggalah terbentuknya kerajaan Perikatan Nasional (PN) pada 29 Februari yang terdiri daripada parti-parti pembangkang. Kementerian Kesihatan tidak mempunyai Menteri Kesihatan selama lebih dua minggu sehingga pelantikan Adham Baba pada 10 Mac, ketika peningkatan kes mula dilaporkan.[522]
Adham kemudiannya menggunakan insiden kluster Tabligh untuk menyerang kerajaan PH terdahulu. Dalam sidang video secara langsung pada 18 April 2020 bersama Ahmad Zahid Hamidi, Presiden Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO), salah satu parti utama dalam kerajaan PN, Adham menuduh PH gagal mencegah penularan kluster Tabligh walaupun kerajaan tidak berfungsi ketika itu. Beliau turut tersilap menyatakan bahawa perhimpunan berlangsung lebih lama, iaitu dari 27 Februari hingga 3 Mac, serta mendakwa telah menyertai sidang video Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) dengan "500 negara"[522][523] (yang kemudian dijelaskan beliau sebagai "500 peserta dari seluruh dunia").[524] Sebagai respon terhadap tuduhan Adham, Dzulkefly menempelak tindakan mempolitikkan krisis kesihatan itu, menyatakan bahawa persiapan telah dibuat sejak Disember 2019, dan mencadangkan bahawa pengetahuan awal tentang perhimpunan tersebut sepatutnya lebih diketahui oleh Menteri Dalam Negeri ketika itu, Muhyiddin Yassin, yang mengetuai tindakan keluar PPBM dari PH semasa krisis politik dan kemudiannya dilantik sebagai Perdana Menteri kerajaan PN.[523]
Institusi Diraja
Media telah melaporkan penglibatan yang ketara oleh Sultan Abdullah Ri'ayatuddin Al-Mustafa Billah Shah dalam krisis politik tersebut. Raja-raja Melayu secara amnya mempunyai penglibatan yang minimum dalam politik negara, namun terdapat ulasan yang mencadangkan bahawa ia mungkin membuka laluan kepada Abdullah, atau institusi diraja itu sendiri, untuk mempunyai pengaruh politik yang lebih besar pada masa akan datang.[14][525][526][527] Akhbar The Guardian menggambarkan pelantikan Muhyiddin Yassin oleh Abdullah, yang dilihat sebagai membatalkan keputusan pilihan raya 2018, pada Mac 2020 sebagai satu bentuk "rampasan kuasa diraja".[528]
Lihat juga
- Kesan pandemik COVID-19 terhadap politik di Malaysia
- Kemelut politik Sabah 2023
- Proklamasi Darurat 2021
- Krisis perlembagaan Perak 2009
- Urusan Mahkamah Ming 1987
Rujukan
- ^ Reme Ahmad (25 Februari 2020). "What is the PH infighting about?". The Straits Times. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ Ratcliffe, Rebecca (25 Februari 2020). "Malaysia's political turmoil: everything you need to know". The Guardian.
- ^ Nile Bowie (9 Mei 2020). "Malaysia's 'Game of Thrones' set for a sequel". Asia Times. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ "Malaysia's Mahathir says he has support to return as PM". WAtoday. 29 Februari 2020.
- ^ Sejahan, Zareen Humairah (2021-08-16). "All Perikatan Nasional Cabinet resign". Utusan Digital. Dicapai pada 2021-08-16.
- ^ New political crisis in Malaysia as Sabah government falls after Umno exits from coalition
- ^ a b Ananthalakshmi, Anantha; Lee, Liz; Das, Krishna N. (6 Mac 2020). "Malaysian machinations: How Southeast Asia's veteran leader lost the plot". Reuters. Dicapai pada 7 Mac 2020.
- ^ a b Tan, Vincent (23 September 2020). "Anwar Ibrahim says he has 'strong majority' to form a new government in Malaysia". Channel News Asia. Diarkibkan daripada yang asal pada 8 Februari 2021. Dicapai pada 23 September 2020.
- ^ a b Ratcliffe, Rebecca (2021-01-12). "Malaysia declares Covid state of emergency amid political turmoil". the Guardian (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-07-09.
- ^ a b Anand, Ram (8 Julai 2021). "Umno withdraws support for Malaysia PM Muhyiddin, calls for his resignation". The Straits Times. Dicapai pada 8 Julai 2021.
- ^ a b "Majority of Umno supreme council disagreed on withdrawing support for Muhyiddin: Ismail Sabri". The Straits Times. 10 Julai 2021. Dicapai pada 12 Julai 2021.
- ^ a b Yusof, Amir (8 Julai 2021). "PM Muhyiddin and Cabinet can still exercise executive powers despite UMNO's withdrawal: Attorney-General". CNA. Dicapai pada 8 Julai 2021.
- ^ a b Jaipragas, Bhavan (2021-07-26). "Malaysia's parliament in chaos as PM refuses to allow debate". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-17.
- ^ a b c d e "Malaysia PM under pressure to quit after stern royal rebuke". The Independent (dalam bahasa Inggeris). 2021-07-29. Diarkibkan daripada yang asal pada 2021-07-30. Dicapai pada 2021-08-17.
- ^ a b c d e "Malaysia suspends Monday's Parliament session, citing risk of Covid-19 infection". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 2021-07-31. Dicapai pada 2021-08-17.
- ^ a b "Malaysia opposition MPs gather at Merdeka Square after being blocked from entering parliament". CNA (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-02.
- ^ Teoh, Shannon (2021-08-15). "Ruling pact scrambles for replacement ahead of Malaysia PM Muhyiddin's resignation". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ "Malaysia's Muhyiddin resigns after troubled 17 months in power". Al Jazeera (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-16.
- ^ Sharma, Shweta (2021-08-20). "Ismail Sabri Yaakob appointed as prime minister of Malaysia". The Independent (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 2021-08-20. Dicapai pada 2021-08-20.
- ^ Suhaimi, Kay (4 Mei 2015). "Sejarah Penubuhan Parti KeADILan Rakyat dan Pakatan Harapan". Iluminasi. Dicapai pada 12 Julai 2022.
- ^ Goh, Melissa (22 September 2015). "Malaysia's opposition band together under new Pakatan Harapan alliance". Channel NewsAsia. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 Ogos 2017. Dicapai pada 3 Oktober 2015.
- ^ "Malaysia's opposition pulls off shocking election win". Al Jazeera. 10 Mei 2018. Dicapai pada 11 Ogos 2018.
- ^ "Malaysia's Mahathir Mohamad sworn in after shock comeback victory". BBC News. 10 Mei 2018. Dicapai pada 12 Jun 2018.
- ^ Spillius, Alex (31 Oktober 2003). "Mahathir bows out with parting shot at the Jews". The Daily Telegraph. UK. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 November 2011. Dicapai pada 5 Februari 2011.
- ^ Au, Eunice (1 Mac 2016). "Mahathir quits Umno, calling it 'Najib's party'". The Straits Times. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "Kronologi hubungan Mahathir - Anwar" [Mahathir - Anwar relationship chronology]. Harian Metro. 24 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ a b "Anwar walks free after royal pardon, meets Dr Mahathir". The Edge. 16 Mei 2018. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Ogos 2018. Dicapai pada 11 Ogos 2018.
- ^ a b "From critic to Selangor MB, Azmin Ali's climb to the top". Malay Mail. 23 September 2014. Dicapai pada 24 September 2014.
- ^ "#Face to face with Azmin Ali* Why I am an Anwar loyalist". The Edge Markets. 10 Mac 2014. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "Azmin to be appointed Selangor MB". Malay Mail (dalam bahasa Inggeris). 2014-09-22. Dicapai pada 2023-04-27.
- ^ "PM umum senarai menteri Kabinet" [PM announce cabinet's minister list]. Sinar Harian. 18 Mei 2018. Dicapai pada 21 Mei 2018.
- ^ Tashny Sukumaran (6 Disember 2019). "Sex scandal, fist fight set scene for Malaysia's ruling PKR party AGM". South China Morning Post. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ Tashny Sukumaran (18 Disember 2019). "How Anwar Ibrahim and Azmin Ali's mentor-protégé relationship turned sour". South China Morning Post. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ Ahmad Fairuz Othman (7 Disember 2019). "Anwar denies policy speech aimed at Azmin". New Straits Times. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ a b "Muhyiddin registers Mahathir's new party". Straits Times. 10 Ogos 2016. Dicapai pada 27 September 2016.
- ^ "Najib names 28-member Cabinet (Update-6)". The Star (Malaysia). 9 April 2009. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 April 2009. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ a b "1MDB scandal: Malaysia PM Najib Razak sacks deputy, attorney-general as corruption allegations mount". ABC News (Australia). 29 Julai 2015. Dicapai pada 31 Julai 2015.
- ^ "UMNO sacks former Malaysian DPM Muhyiddin Yassin and Mukhriz Mahathir". Channel NewsAsia. 24 Jun 2016. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 Februari 2017. Dicapai pada 27 Jun 2016.
- ^ "(Updated) Guan Eng, Muhyiddin and Mat Sabu now cabinet ministers". New Straits Times. 12 Mei 2018. Dicapai pada 20 Mac 2020.
- ^ a b "Malaysia's Ismail Sabri Yaakob sworn in as new PM". www.aljazeera.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-21.
- ^ "What is Agong's role in choosing a PM?". MalaysiaKini. 26 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "New Malaysian king crowned amid reports of predecessor's divorce from Russian beauty queen". The Telegraph. 31 Julai 2019. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ a b "Malaysia coronavirus cases rise after mosque event as imams around world urge online services". The Independent (dalam bahasa Inggeris). 2020-03-16. Diarkibkan daripada yang asal pada 2020-03-17. Dicapai pada 2021-07-09.
- ^ a b Sipalan, A. Ananthalakshmi, Joseph (2020-03-17). "How mass pilgrimage at Malaysian mosque became coronavirus hotspot". Reuters (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-07-09.
- ^ "Key party in Malaysia alliance pulls support for troubled PM". Reuters. 2021-07-08. Dicapai pada 2021-07-09.
- ^ "Isu peralihan kuasa dimuktamad dalam mesyuarat Majlis Presiden PH 21 Februari ini" [Power transition issue to be resolved in PH's Presidential Council this 21 February]. Berita Harian. 13 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Malaysia's ruling coalition in danger as Anwar Ibrahim says 'former friends and traitors' want to oust government". South China Morning Post. 24 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Dr M insists he will step down after Apec Summit". The Star (Malaysia). 19 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Meeting turns tense". New Straits Times. 23 Februari 2020. Dicapai pada 4 Mac 2020.
- ^ "Rakaman mesyuarat Majlis Presiden PH pada 21 Februari lalu tular" [Audio recording of PH Presidential Council meeting on 21 February went viral]. Astro Awani. 17 Mei 2020. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ "How 2 factions clashed in first 45 mins of PH's final meeting". Free Malaysia Today. 18 Mei 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 18 Mei 2020. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ "Apa maksud 5 mesyuarat politik diadakan serentak hari ini?" [What is the meaning behind the 5 political meetings being held at the same time today?]. Astro Awani. 23 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ Kasthuri Jeevendran (23 Februari 2020). "Azmin mesyuarat di hotel, Hamzah Zainuddin dan Baru Bian turut hadir" [Azmin went to meeting at a hotel, Hamzah Zainuddin and Baru Bian were also present]. Malaysia Gazette. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ "Selepas Langkah Sheraton, kerajaan di 4 negeri rapuh" [After Sheraton Move, government in four states become fragile]. Malaysian Insight. 26 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Mandat akhir milik rakyat" [Final mandate belongs to the people]. Berita Harian. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Mahathir breaks silence on 'Sheraton Move', and 9 news from yesterday". MalaysiaKini. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ See update at 7:11pm - Istana Negara "New coalition: Anwar in emergency meeting, Azmin vows to continue reform agenda". Malaysia Kini. 23 Februari 2020. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ Sadho Ram (23 Februari 2020). "PAS, UMNO, Bersatu, Amanah And 10 PKR MPs Said To Be Forming A New Coalition Govt". SAYS. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ Ratcliffe, Rebecca (24 Februari 2020). "Malaysia's PM Mahathir Mohamad resigns amid political turmoil". The Guardian. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ Yiswaree Palansamy (23 Februari 2020). "Azmin arrives at Sheraton Hotel, first sighting since rumoured new coalition". Malay Mail. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ "Anwar Ibrahim says he has been betrayed by Pakatan Harapan partners amid talk of new ruling coalition". Channel Newsasia. 23 Februari 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Team Azmin distributes SD to cement support for Dr M, not form new govt, says ex-PKR leader". Free Malaysia Today. 25 Februari 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 Februari 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "'Move was to protect Mahathir': Azmin Ali". The Sun Daily. 25 Februari 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Pemimpin PH jumpa Dr Mahathir" [PH leaders meet Dr Mahathir]. Berita Harian. 24 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Anwar Hails 'Good Meeting' With Mahathir Amid Malaysia Rumors". Bloomberg. 24 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Malaysia's Mahathir will not ally with previous ruling coalition - Anwar". Reuters. 24 Februari 2020. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "Azmin, Zuraida sacked from PKR". MSN. 24 Februari 2020. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ "Azmin, Zuraida sacked from party of Malaysia's Anwar Ibrahim". The Jakarta Post. 24 Februari 2020. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ "Azmin and Zuraida seen entering Dr M's Seri Kembangan house after his resignation as PM". Malay Mail. 24 Februari 2020. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ "Tun Mahathir letak jawatan Perdana Menteri, Pengerusi Bersatu" [Tun Mahathir resigned from Prime Ministership, Bersatu's chairmanship]. Astro Awani. 24 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ Hayati Ibrahim (18 Mei 2020). "Agong kongsi situasi pelantikan PM kelapan" [Agong shared story regarding the situation surrounding the appointment of the 8th PM]. Harian Metro. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ "Malaysian king appoints Mahathir as interim PM after accepting his resignation". Channel Newsasia. 24 February 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 September 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Semua jawatan menteri Kabinet, timbalan menteri dan setiausaha politik dihentikan" [All cabinet minister, deputy minister and political secretary posts immediately end]. Astro Awani. 24 Februari 2020. Dicapai pada 24 Februari 2020.
- ^ – melalui Wikisource.
- ^ "PH hilang majoriti jadi Kerajaan Pusat" [PH lost its majority as federal government]. Berita Harian. 24 Februari 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Agong to personally interview each MP on PM candidate". The Edge Markets. 25 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "90 MPs meet YDP Agong today". New Straits Times. 25 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ Muhammed Ahmad Hamdan (24 Februari 2020). "Bersatu holds emergency meeting after Dr M quits as chairman, PM". The Edge Markets. Dicapai pada 17 Mei 2020.
- ^ "Bersatu rejects Mahathir's resignation as party chairman". Channel Newsasia. 25 Februari 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 5 Mac 2021. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ Radzi Razak (25 Februari 2020). "In unprecedented move, Agong to interview each MP to determine who commands majority". Malay Mail. Dicapai pada 17 Mei 2020.
- ^ "Muafakat Nasional cadang bubar Parlimen, tarik balik SD sokong Dr M" [Muafakat Nasional propose the dissolution of Parliament, retract SDs supporting Dr M]. Bernama. 25 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Dr Mahathir proposes to lead 'unity government' — sources". The Edge Markets. 25 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ Justin Ong (26 Februari 2020). "Malaysia still in limbo as Agong continues search for new PM". Yahoo! News. Dicapai pada 17 Mei 2020 – melalui Malay Mail.
- ^ "Umno and PAS withdraw support for Dr M". MalaysiaKini. 25 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ Tarrence Tan (25 Februari 2020). "Top leaders from PKR, DAP, Amanah arrive for special meeting at PKR HQ". The Star (Malaysia). Dicapai pada 17 Mei 2020.
- ^ "Mahathir refused to commit to Pakatan Harapan manifesto after resignation, says DAP". Channel News Asia. 27 Februari 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 September 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "TOMMY THOMAS ← Chedet". chedet.cc. Dicapai pada 2021-02-03.
- ^ "Dr M apologises for political imbroglio and reveals plan for new gov't". MalaysiaKini. 26 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Romance of the three factions: 'Sheraton Move' drives Malaysia into impasse". MalaysiaKini. 26 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Yeo Bee Yin gives the reasons for PH's support for Anwar as PM". The Edge Markets. 26 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "DAP reps say Pakatan went with Anwar as 'Mahathir government' would give Dr M carte blanche". Malay Mail. 26 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Tun M tiba di Istana Negara untuk menghadap Agong" [Tun M arrive at the National Palace to have an audience with the Agong]. Astro Awani. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Dr Mahathir terima semula jawatan Pengerusi BERSATU - Marzuki" [Dr Mahathir reaccepts position as Bersatu's chairman - Marzuki]. Astro Awani. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "No clear majority, wait for special Dewan vote, says Dr M". Free Malaysia Today. 27 February 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Malay Rulers special meeting to discuss the country's political turmoil". Astro Awani. 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Malay Rulers at Istana Negara for special meeting (updated)". The Star (Malaysia). 28 Februari 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "'No Parliament meeting on Monday as request does not follow house rules'". New Straits Times. 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "YDP Agong akan adakan pertemuan dengan ketua-ketua pimpinan parti politik - Istana Negara" [YDP Agong to meet political party leaders - National Palace]. Astro Awani. 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Bersatu calonkan Muhyiddin Yassin sebagai PM Ke-8" [Bersatu nominate Muhyiddin Yassin as the 8th PM]. Astro Awani. 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Muafakat Nasional, MCA, MIC sokong Muhyiddin sebagai PM-8" [Muafakat Nasional, MCA, MIC support Muhyiddin as the 8th PM]. Astro Awani. 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Tuan Ibrahim: All PAS, Umno MPs signed SD for Muhyiddin to be PM". Bernama. 27 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Azmin's gang now in Bersatu? President's aide says yes, but supreme council member says 'no clue'". Malay Mail. 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Muhyiddin didn't get party's blessing to be 8th PM, says Kadir Jasin". Free Malaysia Today. 28 Februari 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Bersatu's Syed Saddiq Syed Abdul Rahman: I will never work with the corrupt to form a government". Malay Mail. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "PH sokong Tun M sebagai calon PM" [PH supports Tun M as PM's candidate]. Berita Harian. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "Tun M calon PM Pakatan Harapan" [Tun M PH's PM candidate]. Berita Harian. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "Anwar keluar Istana Negara selepas 10 minit" [Anwar left National Palace after 10 minutes]. Berita Harian. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "Wakil pemimpin parti tiba di Istana Negara pagi ini" [Party leaders' representatives arrived at the National Palace this morning]. Astro Awani. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "Muhyiddin ketuai Perikatan Nasional jumpa Agong" [Muhyiddin lead Perikatan Nasional to have audience with the Agong]. Berita Harian. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "Muhyiddin wakili Perikatan Nasional: GPS, STAR juga bersama?" [Muhyiddin representing Perikatan Nasional: Are GPS, STAR allies?]. Astro Awani. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "Gabungan 'Perikatan Nasional' dakwa miliki blok terbesar" ['Perikatan Nasional' coalition claim having the largest bloc]. Berita Harian. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "DAP Sarawak willing to set aside differences to work with GPS to preserve PH govt, says Chong". The Borneo Post. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ Larrisa Lumandan (29 Februari 2020). "We are not stupid, Sarawak CM tells DAP after peace offer". Free Malaysia Today. Diarkibkan daripada yang asal pada 1 Mac 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "PKR says Serian MP has defected to its side". MalaysiaKini. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "'Saya tidak pernah isi borang permohonan, apatah lagi sertai PKR' - Richard Riot" ['I have never fill in a registration form, let alone join PKR' - Richard Riot]. Astro Awani. 1 Mac 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Muhyiddin dilantik PM ke-8, angkat sumpah esok" [Muhyiddin appointed as the 8th PM, to be sworn in tomorrow]. Berita Harian. 29 Februari 2020. Dicapai pada 29 Februari 2020.
- ^ "Dr M publishes list of 115 MPs, hopes Agong will accept". MalaysiaKini. 29 Februari 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "'New SDs made after Agong's decree do not hold water'". New Straits Times. 29 Februari 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Dr M claims palace refuses to grant him audience to prove majority support". Malay Mail. 1 Mac 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Dr M says feel betrayed by Muhyiddin and his extensive scheming for power". Malay Mail. 1 Mac 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Muhyiddin selesai angkat sumpah PM8" [Muhyiddin finished taking the 8th PM's oath]. Harian Metro. 1 Mac 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Muhyiddin clocks in as PM". Berita Harian. 2 Mac 2020. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ Joseph Loh (2 Mac 2020). "PM: I'm not a traitor, I only wanted to save the country". The Star. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "Malaysia closes borders, shuts most businesses in lockdown". ABC News (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-02.
- ^ "Malaysia in partial lockdown to limit coronavirus spread". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 2020-03-16. Dicapai pada 2021-08-02.
- ^ "Speaker: March 9 Dewan Rakyat sitting moved to May 18". Malaysiakini. 4 Mac 2020. Dicapai pada 4 Mac 2020.
- ^ "Tunda takwim Parlimen untuk bentuk Kabinet" [Postpone parliament's timetable to form the Cabinet]. Harian Metro. 5 Mac 2020. Dicapai pada 19 Julai 2020 – melalui Bernama.
- ^ "Postponing Dewan Rakyat sitting a sign of weakness, PKR MP tells PM". Malaysiakini. 4 Mac 2020. Dicapai pada 4 Mac 2020.
- ^ Asila Jalil (10 Mac 2020). "The Perikatan Nasional Cabinet". The Malaysian Reserve. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 Mac 2020. Dicapai pada 10 Mac 2020.
- ^ "Anwar goes from PM-in-waiting to new Opposition leader". Malay Mail. 7 Mei 2020. Dicapai pada 7 Mei 2020.
- ^ "Speaker says rejected Shafie's motion of confidence for Dr M, since unconstitutional". Malay Mail. 7 Mei 2020. Dicapai pada 7 Mei 2020.
- ^ "Mahathir seeks no-confidence motion against Malaysian PM Muhyiddin in Parliament". The Straits Times. 8 Mei 2020. Dicapai pada 19 Julai 2020.
- ^ "Speaker accepts Dr M's motion for no-confidence vote against Muhyiddin". Malay Mail. 8 Mei 2020. Dicapai pada 8 Mei 2020.
- ^ "Malaysia's parliament sitting on May 18 will only feature royal address: Speaker". Channel News Asia. 13 Mei 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 23 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ a b "Dewan Rakyat Secretary replaced over 'no-confidence' motion fiasco". Malay Mail. 14 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "Opposition slams half-day Parliament session, claims Perikatan govt afraid of meeting them". Malay Mail. 14 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "In royal address, Agong reveals failed attempt to convince Dr M against resigning during political crisis". Malay Mail. 18 Mei 2020. Dicapai pada 18 Mei 2020.
- ^ "King tells lawmakers not to drag the country into another political mess amid Covid-19". Malay Mail. 18 Mei 2020. Dicapai pada 18 Mei 2020.
- ^ "Perikatan govt majority falls to two after Sarawak MP Masir Kujat insists still part of Opposition bloc". Malay Mail. 18 Mei 2020. Dicapai pada 18 Mei 2020.
- ^ "PPBM still part of PH, Dr M insists". Free Malaysia Today. 18 Mei 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 18 Mei 2020. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ "Former Malaysian PM Mahathir and supporters removed from ruling Bersatu party". The Straits Times. 28 Mei 2020. Dicapai pada 4 Jun 2020.
- ^ "Mahathir and four others say their removal from Bersatu is illegal and reflects PM Muhyiddin's insecurities". The Straits Times. 29 Mei 2020. Dicapai pada 4 Jun 2020.
- ^ "Malaysian PM Muhyiddin defends removal of Mahathir and supporters from ruling Bersatu party". The Straits Times. 30 Mei 2020. Dicapai pada 4 Jun 2020.
- ^ "Azhar Harun made Speaker without a vote amid ruckus, kicks Shah Alam MP out of Parliament in first ruling". The Edge Markets. 13 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Palansamy, Yiswaree (13 Julai 2020). "Art Harun named new Speaker without a vote, boots Amanah MP Khalid Samad out of Parliament". Malay Mail. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Chang, Cecelia (13 Julai 2020). "Nga Kor Ming Resigns As Deputy Speaker Of The Parliament, Azalina Othman Takes His Place". World of Buzz. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Who is Azalina Othman Said, the first woman to hold Deputy Dewan Rakyat Speaker's post?". Malay Mail. 13 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Anwar claims to possess solid majority, declares Muhyiddin's reign over". MalaysiaKini. 23 September 2020. Dicapai pada 23 September 2020.
- ^ "King admitted to IJN for treatment". The Star. Dicapai pada 23 September 2020.
- ^ Krishnan, Dhesegaan Bala (2020-10-13). "Istana Negara: Anwar did not submit names of '120' MPs | New Straits Times". NST Online (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2020-10-16.
- ^ "Malaysia's Sabah state urged to consider postal voting for snap election". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 2020-08-09. Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ "Mitigating a Covid-19 spike during the Sabah state election". The Star (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ "Sabah election spurred Malaysia virus surge, says prime minister". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 2020-10-06. Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ "Malaysia invokes emergency to stop by-elections as COVID-19 cases rise". CNA (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 15 Ogos 2021. Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ Phovera, Adib (2020-12-14). "Ku Li: PN is not a legitimate government | New Straits Times". NST Online (dalam bahasa Inggeris).
- ^ "Malaysia's Muhyiddin narrowly passes final budget vote test". Nikkei Asia.
- ^ "Najib clarifies Ahmad Maslan's 'cruel court cases' remark". 8 Januari 2021. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Januari 2021. Dicapai pada 13 Januari 2021.
- ^ Tee, Kenneth (6 Januari 2021). "Sacked as BN sec-gen, Annuar accuses Zahid of steering Umno to conspire with Anwar, DAP | Malay Mail". www.malaymail.com.
- ^ "Najib dismisses Annuar's claim of Umno working with DAP". malaysia.news.yahoo.com. 6 Januari 2021.
- ^ "Guan Eng rejects Annuar Musa's claim for DAP, Umno cooperation". malaysia.news.yahoo.com. 6 Januari 2021.
- ^ "King consents to emergency declaration, to be in force until Aug 1". Malaysiakini. 12 Januari 2021.
- ^ "Nazri: Muhyiddin admitted defeat with emergency declaration" – melalui www.youtube.com.
- ^ "Khairuddin files legal challenge against Muhyiddin's advice to King over Emergency proclamation | The Star". www.thestar.com.my.
- ^ Kaur, Minderjeet (2021-01-23). "At least 115 MPs reject emergency, claims Anwar". Free Malaysia Today (FMT) (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 23 Januari 2021. Dicapai pada 2021-01-30.
- ^ "'Umno putus hubungan dengan Bersatu lepas Muhyiddin gesa nyatakan pendirian'". Malaysiakini. 4 Mac 2021. Dicapai pada 4 Mac 2021.
- ^ Nazri Aziz isytihar kembali sokong Muhyiddin Yassin Astro Awani 2 July 2022
- ^ "Ismail Sabri appointed DPM, Hishammuddin now senior minister". 7 Julai 2021.
- ^ "UMNO tarik balik sokongan terhadap Muhyiddin serta-merta - Zahid Hamidi" [UMNO withdrew support for Muhyiddin immediately - Zahid Hamidi]. www.astroawani.com. 8 Julai 2021. Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ Tan, Vincent (8 Julai 2021). "Bersatu rejects Ahmad Zahid's allegations that government has failed to fulfil Malaysians' aspirations". CNA. Dicapai pada 8 Julai 2021.
- ^ "9 Umno Cabinet ministers give full backing to Malaysia's PM Muhyiddin". The Straits Times. 14 Julai 2021. Dicapai pada 14 Julai 2021.
- ^ "Malaysia to hold special parliament sitting for five days from July 26". Reuters (dalam bahasa Inggeris). 2021-07-05. Dicapai pada 2021-08-17.
- ^ "Agong very disappointed, says Takiyuddin misled Parliament". Kini TV. Dicapai pada 13 Ogos 2021.
- ^ "Rare Rebuke From Malaysia's King Deepens Muhyiddin's Troubles". www.bloomberg.com. 29 Julai 2021. Dicapai pada 2021-08-17.
- ^ Kaur, Minderjeet (2021-07-29). "Cries of 'treason' and 'resign' as Anwar reads King's statement". Free Malaysia Today. Diarkibkan daripada yang asal pada 29 Julai 2021.
- ^ "Malaysia's special parliamentary meeting next Monday postponed due to COVID-19 cases in lower house". CNA (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-18.
- ^ "Hundreds take to Kuala Lumpur's streets in anti-gov't protest". www.aljazeera.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-01.
- ^ "Malaysian protesters demand PM Muhyiddin's resignation". Deutsche Welle (dalam bahasa Inggeris). 2021-07-31. Dicapai pada 2021-08-01.
- ^ Ramlan, Alyaa Alhadjri & Vivian Yap, Yasmin (2021-07-31). "Hundreds of #Lawan protesters in KL demand PM's resignation". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-01.
- ^ "Dr Sim: No election in Sarawak until after Feb 2, 2022 due to Emergency". Borneo Post Online (dalam bahasa Inggeris). 31 July 2021. Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ "Term of Sarawak's legislative assembly ends, but it will continue until Aug 1 due to state of emergency". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 2021-06-06. Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ Rodzi, Nadirah H. (2021-08-02). "Police stop Malaysian opposition lawmakers from marching to Parliament". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-02.
- ^ "Umno withdraws support of its MPs for Perikatan govt". The Star Online. 3 Ogos 2021. Dicapai pada 3 Ogos 2021.
- ^ "Umno's Lenggong MP quits as Energy and Natural Resources Minister". The Star Online. 3 Ogos 2021. Dicapai pada 3 Ogos 2021.
- ^ "Shamsul resigns from Cabinet post". The Star. 4 Ogos 2021. Dicapai pada 4 Ogos 2021.
- ^ "Wanita Umno chief Noraini Ahmad quits as Higher Education Minister". The Star Online. 6 Ogos 2021. Dicapai pada 6 Ogos 2021.
- ^ "Noraini Ahmad resigns as Higher Education Minister". Astro Awani. 6 Ogos 2021. Dicapai pada 6 Ogos 2021.
- ^ "Muhyiddin says he will not resign, to table motion of confidence in September". The Star Online. 4 Ogos 2021. Dicapai pada 4 Ogos 2021.
- ^ "'Impossible' for Malaysian PM Muhyiddin to command a parliamentary majority: Opposition". CNA. 4 Ogos 2021. Dicapai pada 16 Ogos 2021.
- ^ Tan, Vincent (6 Ogos 2021). "31 BN lawmakers to remain in Muhyiddin-led government until legitimacy is determined in Malaysian parliament". CNA. Dicapai pada 16 Ogos 2021.
- ^ "UMNO Sahkan Dua Warkah Telah Diutus Kepada KDYMM Yang di-Pertuan Agong". 9 Ogos 2021. Dicapai pada 9 Ogos 2021.
- ^ "Zahid wrote to Agong to say 14 MPs signed SDs to withdraw support for Muhyiddin, Perikatan, Umno-released letters show". Malay Mail. 9 Ogos 2021. Dicapai pada 9 Ogos 2021.
- ^ "Battle for Putrajaya". Kini News Lab. 9 Ogos 2021. Dicapai pada 9 Ogos 2021.
- ^ Bernama (11 Ogos 2021). "PN leaders attend meeting with Muhyiddin" (dalam bahasa Inggeris). Astro Awani. Dicapai pada 12 Februari 2021.
- ^ Tan, Vincent (12 Ogos 2021). "Malaysian PM Muhyiddin's confidence motion scheduled for Sep 7: Communications minister". CNA. Dicapai pada 16 Ogos 2021.
- ^ Yusof, Amir (12 Ogos 2021). "I will not hesitate to dissolve state assembly, says Johor sultan as he warns against 'political games'". CNA. Dicapai pada 16 Ogos 2021.
- ^ "Opposition accuse Malaysian leader of 'corruption' after unity plea". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-13. Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ "Malaysian PM Muhyiddin's political deal under scrutiny as endgame nears". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-15. Dicapai pada 2021-08-15.
- ^ Tan, Vincent (13 Ogos 2021). "Malaysian PM Muhyiddin seeks bipartisan support for upcoming confidence motion in parliament". CNA. Dicapai pada 17 Ogos 2021.
- ^ Yusof, Amir (15 Ogos 2021). "Malaysian PM Muhyiddin to make announcement on political future on Monday: Reports". CNA. Dicapai pada 16 Ogos 2021.
- ^ Tho, Xin Yi; Yusof, Amir (16 Ogos 2021). "Muhyiddin Yassin appointed Malaysian caretaker PM after resignation is accepted by the king". CNA. Dicapai pada 16 Ogos 2021.
- ^ a b "Malaysian PM Muhyiddin resigns as political crisis escalates". Reuters (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-16. Dicapai pada 2021-09-16.
- ^ "Malaysia's Anwar, 3 others vie to get 'magic number' to become next PM". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-17. Dicapai pada 2021-08-17.
- ^ Yusof, Amir (17 Ogos 2021). "Malaysian king wants 'new politics' that bring peace and harmony: Anwar after royal audience on next PM". CNA. Dicapai pada 19 Ogos 2021.
- ^ "'Ahmad Zahid tarik diri, Ismail Sabri layak atas pengalaman'". 18 August 2021. Dicapai pada 20 Ogos 2021.
- ^ "Hanya satu nama sebagai calon PM, Ismail Sabri - Umno". 18 August 2021. Dicapai pada 20 Ogos 2021.
- ^ "Hanya satu MP Umno saja yang tak sokong Ismail Sabri - Zahidi". 18 Ogos 2021. Dicapai pada 20 Ogos 2021.
- ^ "Ku Li ahli Parlimen tunggal dari Umno tak sokong Ismail Sabri sebagai PM". 19 Ogos 2021. Dicapai pada 20 Ogos 2021.
- ^ Yusof, Amir (18 Ogos 2021). "UMNO to nominate Ismail Sabri as Malaysian PM candidate as lawmakers are due to declare their choice today". CNA. Dicapai pada 19 Ogos 2021.
- ^ Teoh, Shannon (18 Ogos 2021). "Malaysia's King says next PM must seek confidence vote; state rulers to meet on Friday". The Straits Times. Dicapai pada 19 Ogos 2021.
- ^ "Malaysian MPs backing Ismail Sabri as next PM meet with the king to verify their support". CNA. 19 August 2021. Dicapai pada 19 Ogos 2021.
- ^ "Malaysia's longest-governing party seems set to return to PM". AP NEWS (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-19. Dicapai pada 2021-08-19.
- ^ Tan, Vincent (19 Ogos 2021). "Perikatan Nasional gives 'conditional' support for Ismail Sabri; decision ensures policy continuity: Muhyiddin". CNA. Dicapai pada 17 September 2021.
- ^ "Some Malaysians petition to stop Umno's Ismail from becoming next PM". The Straits Times (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-20. Dicapai pada 2021-08-20.
- ^ "PM arrives at Istana Abdulaziz in Kuantan for audience with King". 2021-08-26.
- ^ "Cabinet will not be announced Thursday (Aug 26), says PMO". 2021-08-26.
- ^ "Cabinet line-up announcement on Friday (Aug 27)" (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-26.
- ^ Tan, Vincent (27 Ogos 2021). "Malaysia PM Ismail Sabri names 4 senior ministers in new Cabinet; no DPM appointed". CNA. Dicapai pada 17 September 2021.
- ^ Mutalib, Zanariah Abd (2021-08-27). "It's a recycled cabinet, says Anwar | New Straits Times". NST Online (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-28.
- ^ Razak, Radzi (27 August 2021). "Guan Eng: PM Ismail Sabri's recycled Cabinet raises concern of another failed govt | Malay Mail". www.malaymail.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-08-28.
- ^ "'Recycled' cabinet: How to deliver in 100 days after failing for 17 months? - Anwar". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-27. Dicapai pada 2021-08-28.
- ^ "Mohamad Alamin infected with Covid-19, will not attend swearing-in ceremony". 2021-08-30.
- ^ "PM not attending swearing-in ceremony of new Cabinet after coming into contact with Covid-19 patient". 2021-08-30.
- ^ "Ministers, deputies sworn in before Agong". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-30. Dicapai pada 2021-08-30.
- ^ Tan, Vincent (10 September 2021). "Malaysia Cabinet agrees to table anti-hopping law, implement parliamentary reforms ahead of Lower House sitting". CNA. Dicapai pada 17 September 2021.
- ^ Yusof, Amir (12 September 2021). "Pakatan Harapan 'inclined to accept' Malaysia PM Ismail Sabri's offer of parliamentary reforms". CNA. Dicapai pada 17 September 2021.
- ^ Teoh, Shannon (12 September 2021). "Malaysian govt and opposition reach deal on confidence-and-supply agreement". The Straits Times. Dicapai pada 17 September 2021.
- ^ "Malaysia's government signs cooperation pact with opposition in boost for PM". Reuters (dalam bahasa Inggeris). 2021-09-13. Dicapai pada 2021-09-14.
- ^ Tan, Vincent (13 September 2021). "Malaysian government and opposition Pakatan Harapan ink 'historic' MOU on bipartisan cooperation". CNA. Dicapai pada 17 September 2021.
- ^ "An End To Winner-Takes-All In Malaysian Politics?". thediplomat.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-09-14.
- ^ Lim, Ida (26 Ogos 2021). "Analysts: Ismail Sabri comes out 'hero' with rare agreement marking political ceasefire with Pakatan | Malay Mail". www.malaymail.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-09-14.
- ^ "Governor dissolves Melaka state assembly | Daily Express Online - Sabah's Leading News Portal". www.dailyexpress.com.my. 5 Oktober 2021. Dicapai pada 2021-10-07.
- ^ "Govt seeks experts' views on Melaka election". The Star (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-10-07.
- ^ a b Harits Asyraf Hasnan. (21 November 2021). Sah! BN tawan semula Melaka Astro Awani. Retrieved 19 November 2022
- ^ Sharon Ling (3 November 2021). "Emergency in Sarawak lifted". The Star. Dicapai pada 3 November 2021.
- ^ "Landslide win for GPS coalition as it retains power in Sarawak state polls". Channel News Asia. Dicapai pada 18 Disember 2021.
- ^ "Johor Sultan consents to snap state polls". Malaysiakini. 22 Januari 2022. Dicapai pada 22 Januari 2022.
- ^ Shukry, Anish (22 Januari 2022). "Malaysia's Johor Set for Poll as Ruler Dissolves State Assembly". Bloomberg News.
- ^ a b Muhammad Yusri Muzamir (2 Mac 2022). PRN Johor: BN raih kejayaan dua pertiga, menang 40 kerusi 65 BH Retrieved 19 November 2022
- ^ "Tajuddin says not bothered if kicked out from Umno".
- ^ "Anti-hopping law among 14 Acts given royal consent". Free Malaysia Today. 3 October 2022.
- ^ "Malaysia's ruling party pushes for national elections this year". Reuters (dalam bahasa Inggeris). 2022-10-01. Dicapai pada 2022-10-11.
- ^ "Malaysia announces early election amid persistent in-fighting". www.aljazeera.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-10-11.
- ^ "Minutes after GE15 dates announced, Malaysians stunned by sky high airfares". Malaymail. 20 October 2022. Dicapai pada 20 Oktober 2022.
- ^ "Hung Parliament in GE15, as both Pakatan and Perikatan in race to form govt". 20 November 2022.
- ^ "Malaysia Sees Far-Right Islamists Rise as Election Ends in Hung Parliament". 21 November 2022.
- ^ "Muhyiddin: I have the numbers to be PM". The Star. 20 November 2022. Dicapai pada 21 November 2022.
- ^ "GE15: Istana Negara wants parties to submit finalized coalitions and PM candidate by 2pm tomorrow". New Straits Times. 20 November 2022. Dicapai pada 21 November 2022.
- ^ "Deadline for Malaysia coalitions to present numbers, propose PM candidates extended to Tuesday: Palace". CNA. 21 November 2022. Dicapai pada 21 November 2022.
- ^ "GE15: Ismail Sabri: BN won't support any coalition to form federal govt". New Straits Times. 22 November 2022. Dicapai pada 22 November 2022.
- ^ "No one with simple majority, King summons Anwar and Muhyiddin". New Straits Times. 22 November 2022. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ Tee, Kenneth (22 November 2022). "Anwar, Muhyiddin arrive in Istana Negara after both called by King to decide Malaysia's next govt". Malay Mail. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ Chan, Dawn (23 November 2022). "GE15: BN asked for DPM post, sources say on BN-PN meet". New Straits Times. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ "PN will not cooperate with PH to form government - Muhyiddin". Bernama. 22 November 2022. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ "GE15: No decision yet on who will be PM, says Anwar". The Star. 22 November 2022. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ Pei Ying, Pei Ying; Nizam, Fuad (23 November 2022). "GPS convoy leaves Istana Negara". New Straits Times. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ Tawie, Sulok (22 November 2022). "GPS says it is up to the Agong to decide the next prime minister". Malay Mail. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ "Shafie: Warisan supports PH, BN to form government". The Borneo Post. 22 November 2022.
- ^ "GRS will abide by Agong 's decision on formation of unity govt". Bernama. 24 November 2022. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ Basyir, Mohamed; Hakim, Luqman (24 November 2022). "GE15: Umno says no to unity government with PN". New Straits Times. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ "Anwar Ibrahim appointed as Malaysia's 10th Prime Minister". Bernama. 24 November 2022. Dicapai pada 24 November 2022.
- ^ a b c d e f "Keahlian Dr M, Mukhriz dan 3 yang lain dalam Bersatu 'terhenti' serta merta" [Dr M's, Mukhriz's and three others' memberships immediately halt]. Malaysiakini. 28 Mei 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ a b Mazwin Nik Anis; Muguntan Vanar; Zakiah Koya (15 Disember 2018). "Six more MPs leave Umno". The Star. Dicapai pada 15 Disember 2018.
- ^ "Tok Pa quits Umno, disagrees with party's direction (updated)". The Star (Malaysia). 18 September 2018. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ a b c d e Mazwin Nik Anis; Joseph Kaos Jr (12 Februari 2019). "Seven Umno MPs join Bersatu". The Star. Dicapai pada 13 Februari 2019.
- ^ a b c d e f g h i "Azmin, 10 ahli Parlimen akan sertai PPBM sebalik petanda PKR akan alih sokongan" [Azmin, 10 parliament members will join PPBM if PKR remove its support]. Free Malaysia Today. 26 Februari 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Syed Umar Ariff; Mohd Iskandar Ibrahim (28 November 2018). "Dr Noor Azmi, 4 Senator sertai BERSATU" [Dr Noor Azmi, 4 Senators join Bersatu]. Berita Harian. Dicapai pada 29 November 2018.
- ^ Mohd Hafizee Mohd Arop (26 Jun 2018). "Ahli Parlimen Bukit Gantang keluar BN, UMNO" [Bukit Gantang Member of Parliament left BN, UMNO]. Berita Harian. Dicapai pada 27 Jun 2018.
- ^ Rafidah Mat Ruzki (6 Jun 2020). "Tambat nyatakan sokongan, Syed Abu Hussin sertai Bersatu" [Tambat declare supports, Syed Abu Hussin joins Bersatu]. Harian Metro. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Wani Muthiah (13 Mac 2021). "Kuala Langat MP Xavier Jayakumar leaves PKR". The Star. Dicapai pada 13 Mac 2021.
- ^ "Syed Saddiq daftar Parti Muda Malaysia". 17 September 2020. Dicapai pada 18 September 2020.
- ^ Ahmad Fairuz Othman (8 Oktober 2016). "New PPBM sec gen says he left Umno with 'a heavy heart'". New Straits Times. Dicapai pada 13 Ogos 2018.
- ^ Khairil Anwar Mohd Amin (19 Julai 2020). "Bersatu pecat Ahli Parlimen Sri Gading" [Bersatu sacked Sri Gading Member of Parliament]. Sinar Harian. Dicapai pada 19 Julai 2020.
- ^ Mohanakrishnan, Arjun (26 November 2021). "Independent no more: PKR confirms Maszlee's membership". The Vibes.
- ^ "Labuan MP confirms quitting Umno to join Warisan". MalaysiaKini (dalam bahasa Inggeris). 11 Oktober 2018. Dicapai pada 11 Oktober 2018.
- ^ a b c d e Mazwin Nik Anis; Joseph Kaos Jr (15 Mac 2019). "Six Sabah reps who jumped from Umno get Bersatu cards". The Star. Dicapai pada 15 Mac 2019.
- ^ "PBS leaves BN, invites Musa to join party". Free Malaysia Today. 12 Mei 2018. Diarkibkan daripada yang asal pada 21 Ogos 2018. Dicapai pada 17 Mei 2018.
- ^ "UPKO's decision 'the boldest' for Momoguns: Madius". Borneo Post. 10 Mei 2018. Dicapai pada 17 Mei 2018.
- ^ Muzamir, Muhammad Yusri (2021-08-26). "UPKO sertai PH". Berita Harian (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-09-08.
- ^ Durie Rainer Fong (12 Mei 2018). "Now, PBRS leaves Sabah BN". Free Malaysia Today. Diarkibkan daripada yang asal pada 21 Julai 2018. Dicapai pada 13 Mei 2018.
- ^ Yusmizal Dolah Aling (14 Mei 2020). "PBRS kekal komponen BN". Harian Metro. Dicapai pada 14 Mei 2020.
- ^ "Ahli Parlimen Sri Aman sertai PSB". Berita Harian (Malaysia). 7 Mac 2019. Dicapai pada 13 Disember 2020.
- ^ "Ex-PKR MP Baru Bian joins Parti Sarawak Bersatu". The Star (Malaysia). 30 Mei 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Deputy minister quits post to address 'mistake' of joining PN". Free Malaysia Today. 4 Jun 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 Jun 2020. Dicapai pada 4 Jun 2020.
- ^ Khairil Anwar Mohd Amin (19 Julai 2020). "Bersatu pecat Ahli Parlimen Sri Gading" [Bersatu sacked Sri Gading Member of Parliament]. Sinar Harian. Dicapai pada 19 Julai 2020.
- ^ "PKR MP from Sarawak quits party, pledges loyalty to Muhyiddin, GPS". Free Malaysia Today. 5 Jun 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 Jun 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Lubok Antu MP pledges support for Muhyiddin, PN coalition". Borneo Post Online. 6 Jun 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Mohd Roji Kawi (5 Jun 2020). "Jugah keluar PKR, ikrar sokong PM" [Jugah exits PKR, announce support for the PM]. BH Online. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Dr Maszlee umum keluar PEJUANG". 2 November 2020.
- ^ "[UPDATED] Independent no more: PKR confirms Maszlee's membership". The Vibes. 26 November 2021.
- ^ a b "Mohammadin Ketapi umum keluar Warisan, jadi wakil rakyat Bebas mesra kerajaan negeri dan Persekutuan". 30 Oktober 2021.
- ^ a b "Mohamaddin Ketapi now official Bersatu member". 30 Oktober 2021.
- ^ "Larry Sng elected president of Parti Bangsa Malaysia". Borneo Post Online. 8 Januari 2022.
- ^ "Khairuddin umum keluar PAS serta merta | Berita Harian". Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ Khairuddin Aman Razali tidak akan sertai UMNO
- ^ "Ahli Parlimen Sri Aman umum keluar PSB | Berita Harian". Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ "Zuraida quits Bersatu, to join PBM | Free Malaysia Today (FMT)". 26 Mei 2022. Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ "BERSATU Sarawak kecewa Willie Mongin sertai PBB | Berita Harian". Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ "GE15: Ali Biju, Jugah Muyang to contest on PN ticket". Borneo Post Online. November 2022.
- ^ GHAFFA, MUHAMMAD AYMAN (3 November 2022). "PRU15: Che Abdullah wakil BN bertanding di Parlimen Tumpat". kosmo.com.my.
- ^ KAMARUDIN, HAZELEN LIANA (3 November 2022). "Pencalonan Che Abdullah tidak diluluskan Majlis Syura Ulama". Sinar Harian.
- ^ "Ex-PAS man Khairuddin defending seat on BN ticket | Free Malaysia Today (FMT)". 3 November 2022. Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ PRU15: PN Perlis sahkan Shahidan Kassim bertanding di Arau
- ^ "Ismail Muttalib tanding di Maran atas tiket PN | Free Malaysia Today (FMT)". 3 November 2022. Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ "Malaysia's Attorney-General Tommy Thomas quits". The Straits Times. 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Tommy Thomas letak jawatan" [Tommy Thomas resigns]. Sinar Harian. 28 Februari 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Tommy Thomas tells why he resigned as AG". Free Malaysia Today. 4 Mac 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 30 March 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "Latheefa Koya quits MACC". The Star (Malaysia). 6 Mac 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "Azam Baki ganti Latheefa Koya" [Azam Baki replaces Latheefa Koya]. Harian Metro. 9 Mac 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "Haniza Talha expelled from PKR". The Star (Malaysia). 28 Jun 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Bersatu's Dengkil rep appears to have retracted support for Pakatan". The Star (Malaysia). 30 Jun 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Report: Selangor MB, aligned to Azmin, summons all PKR state assemblymen". Malay Mail. 24 Februari 2020. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "Amirudin MB baharu Selangor?" [Amirudin new Selangor's MB?]. Berita Harian. 18 Jun 2018. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Malaysia's Anwar-Azmin rivalry expected to end in 'uneasy truce', for now, as PM Mahathir Mohamad enters fray". South China Morning Post. 20 Julai 2019. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Kedudukan MB Selangor bergantung kepada Azmin - Penganalisis politik" [Selangor's MB post depends on Azmin - political analyst]. Astro Awani. 10 Ogos 2019. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ a b "'Selangor still a PH government'". New Straits Times. 25 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Selangor MB: Bersatu booted out of state administration". Malay Mail. 5 Mac 2020. Dicapai pada 5 Mac 2020.
- ^ Ruwaida Md Zain (13 June 2020). "Dr Daroyah Alwi bawa 35 pemimpin, akar umbi keluar PKR" [Dr Daroyah Alwi brings 35 leaders, grassroots to leave PKR]. BH Online. Dicapai pada 8 Julai 2020.
- ^ Tee, Kenneth (29 Jun 2020). "PKR confirms sacking of five leaders including Women's chief Haniza Talha". Malay Mail. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Haniza describes her sacking as an 'act of revenge'". Malaysiakini. 29 Jun 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Khidmat Haniza Mohamed Talha sebagai exco selangor berakhir hari ini" [Haniza Mohamed Talha's services as Selangor's exco ends today]. Astro Awani. 10 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020 – melalui Bernama.
- ^ Danial Dzulkifly (28 Julai 2020). "Amanah boots Sabak rep Ahmad Mustain Othman out over disciplinary breach". Malay Mail. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ "Jeram assemblyman quits PPBM, will back Dr M". 8 Ogos 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 September 2020. Dicapai pada 8 Ogos 2020.
- ^ a b Asyraf, Faisal (2020-11-16). "Amanah confirms Meru rep Fakhrulrazi has joined PKR". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2020-11-16.
- ^ "Selangor assemblyman joins PKR after sacking by Amanah". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). 2020-11-16. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 November 2020. Dicapai pada 2020-11-16.
- ^ "Pemimpin, Adun Bersatu 'lompat' ke Parti Bangsa Malaysia". Malaysiakini. 8 Januari 2022.
- ^ "ADUN Sementa dedah punca sertai PBM". 10 Januari 2022.
- ^ "Warisan kini ada Adun di Selangor lepas penyertaan bekas pemimpin DAP". Malaysiakini. 23 Januari 2022.
- ^ List of Members of Johor State Legislative Assembly
- N03, N09 and N47 "Senarai Ahli Dewan Negeri" [List of Members of Legislative Assembly]. Dewan Negeri Johor. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- N05, N41, N44 and N50 "Senarai Ahli Dewan Negeri" [List of Members of Legislative Assembly]. Dewan Negeri Johor. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- N07 "Senarai Ahli Dewan Negeri" [List of Members of Legislative Assembly]. Dewan Negeri Johor. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 Julai 2020. Dicapai pada 20 July 2020.
- N32, N36 and N37 "Senarai Ahli Dewan Negeri" [List of Members of Legislative Assembly]. Dewan Negeri Johor. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- N43 "Senarai Ahli Dewan Negeri" [List of Members of Legislative Assembly]. Dewan Negeri Johor. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 July 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Sultan Johor minta ADUN buat pilihan" [The Sultan of Johor asks ADUNs to make a choice]. Harian Metro. 26 Februari 2020. Dicapai pada 26 Februari 2020.
- ^ "Sidang DUN Johor yang dijadual 5 Mac ditangguh - Speaker" [Johor Legislative Assembly sitting scheduled to be held on 5 March is postponed]. Astro Awani. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "BERSATU, Muafakat Nasional peroleh majoriti mudah bentuk kerajaan di Johor" [Bersatu, Muafakat Nasional gain simple majority to form government in Johor]. Berita Harian. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Kerajaan gabungan baharu di Johor" [New coalition government in Johor]. Sinar Harian. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "PH Johor kaji tindakan selepas isu PM selesai" [PH Johor to think of action after PM issue ends]. Berita Harian. 29 Februari 2020. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "UMNO, Bersatu bentuk kerajaan negeri Johor" [UMNO, Bersatu forms Johor state government]. Astro Awani. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Hasni Mohammad angkat sumpah MB Johor" [Hasni Mohammad take the oath as Johor's MB]. Astro Awani. 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "PKR rep quits, gives Perikatan majority in Johor". MalaysiaKini. 4 Mac 2020. Dicapai pada 4 Mac 2020.
- ^ "Unite for the people, Johor Ruler tells politicians". The Star (Malaysia). 15 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "Johor Sultan warns of 'virus' that will infect politicians and divide the public". Malay Mail. 14 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "Johor Pakatan cancels tabling no-confidence vote against MB after Sultan cautioned against 'disruption'". Malay Mail. 11 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "Johor Sultan warns of state assembly dissolution if power struggle continues". New Straits Times. 3 Jun 2020. Dicapai pada 4 Jun 2020.
- ^ "Johor exco member Dr Chong Fat Full joins Bersatu | The Star". www.thestar.com.my.
- ^ Ramlan, Yasmin (2020-09-04). "Ex-Johor MB loses Bersatu membership ahead of state assembly sitting". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2020-09-04.
- ^ "Osman Sapian masih ahli Bersatu- Setiausaha Agung". HM Online. 4 September 2020.
- ^ Mohd Farhaan Shah. "Ex-Johor MB Osman Sapian passes away". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 22 Disember 2021. Dicapai pada 22 Disember 2021.
- ^ Halim, M. Fakhrull (2021-02-27). "3 lagi Adun dari Amanah sertai PKR". Malaysiakini. Dicapai pada 2021-02-27.
- ^ "PRN di Johor?". 25 December 2021.
- ^ pembangkang johor tolak prn tawar komitmen kestabilan Astro Awani
- ^ "PRN Johor dalam masa terdekat - MB". 22 Januari 2022.
- ^ "Sultan Johor perkenan bubar DUN Johor". 22 Januari 2022.
- ^ "Johor Speaker to officially inform EC on dissolution of state assembly on Sunday (Jan 23)".
- ^ "Mazlan Bujang quits Bersatu with immediate effect". The Star.
- ^ "Where is your honour, Muhyiddin asks after Mazlan quits Bersatu". The Star.
- ^ prn johor mohd izhar umum keluar Astro Awani
- ^ "PAS pecat Najib Lep lepas tanding calon bebas". Malaysiakini. 27 Februari 2022.
- ^ Pindah kerusi ibarat pas Free Malaysia Today
- ^ Tan, Ben (6 Mac 2022). "Former BN rep who defected to Bersatu in 2018 wants return to Umno after dropped as candidate | Malay Mail". www.malaymail.com.
- ^ "Siapa MB Johor?". 14 Mac 2022.
- ^ "Sah…Onn Hafiz MB Johor ke-19 | Free Malaysia Today (FMT)". 15 Mac 2022. Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ ALI, KHAIRUL MOHD (18 Oktober 2022). "PRU15: Najib Lep sertai UMNO". kosmo.com.my.
- ^ "Malacca gov't falls, DAP's 'Hulk' and PKR's Jailani defect". Malaysiakini. 2 Mac 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "PH 13, BN 13, parti mana tadbir Melaka?" [PH 13, BN 13, which party will govern Malacca?]. Astro Awani. 26 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Dua EXCO Melaka tidak hadir mesyuarat" [Two Malacca's EXCO absent from meeting]. Harian Metro. 26 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "#Malaysia2020: Kerajaan Negeri Melaka kekal" [#Malaysia2020: Malacca state government unchange]. Astro Awani. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Melaka tangguh sidang DUN" [Malacca postpone legislative assembly sitting]. Harian Metro. 27 Februari 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "UMNO Melaka jumpa TYT hari ini" [Malacca's UMNO meet the TYT today]. Astro Awani. 2 Mac 2020. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "Pakatan Harapan tumbang di Melaka, Perikatan Nasional tubuh kerajaan" [Pakatan Harapan collapse in Malacca, Perikatan Nasional form government]. Astro Awani. 2 Mac 2020. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "Adly cadang bubar DUN" [Adly suggest to dissolve the state assembly]. Harian Metro. 2 Mac 2020. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "TYT Melaka tolak cadangan bubar DUN" [The TYT of Malacca reject suggestion to dissolve the state assembly]. Sinar Harian. 2 Mac 2020. Dicapai pada 2 Mac 2020.
- ^ "Adly sacked as CM, to embark on 'Save Malacca' roadshow". Malaysiakini. 3 March 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 5 Mei 2020. Dicapai pada 3 Mei 2020.
- ^ "Sulaiman Md Ali angkat sumpah Ketua Menteri Melaka ke-12" [Sulaiman Md Ali take the oath as the 12th Chief Minister of Malacca]. Astro Awani. 9 Mac 2020. Dicapai pada 9 Mac 2020.
- ^ Yap Wan Xiang (12 Mei 2020). "Melaka Changes State Speaker After Assemblymen's Heated 'Pengkhianat' And 'Babi' Brawl". Says.com.
- ^ "PN reconvenes Melaka state assembly after appointing own Speaker, without opposition". Malay Mail. 11 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "Omar Jaafar says received verbal notice he is no longer Melaka Speaker after chaotic one-day sitting". The Star (Malaysia). 11 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "ADUN Rembia sertai UMNO". Sinarharian. 2021-01-02. Dicapai pada 2021-01-02.
- ^ Four melaka assemblymen declare loss of confidence
- ^ "Keahlian Idris, nor Azman dalam UMNO gugur". 4 Oktober 2021.
- ^ "Zahid cadang Pilihan Raya Negeri di Melaka". kosmo.com.my. 4 Oktober 2021.
- ^ Free Malaysia Today 5 Oktober 2021
- ^ "'DUN Melaka bubar, pilihan raya dalam tempoh 60 hari'". 5 Oktober 2021.
- ^ [LANGSUNG] Sidang media Pengerusi Perikatan Nasional Melaka, Datuk Mohd Rafiq Naizamohidee. Astro AWANI. Dicapai pada 2021-10-05 – melalui YouTube.
- ^ "Empat ADUN sertai PH Melaka". 18 Oktober 2021.
- ^ "Pengerusi DAP Melaka letak jawatan". 21 November 2021.
- ^ Mohd Rafiq umum letak Astro Awani
- ^ Adun PN Kekal sokong Free Malaysia Today 28 November 2021
- ^ Bekas adun Melaka Noor Effandi Astro Awani
- ^ Mohd Rafiq umum keluar Bersatu Hmetro Oktober 2022
- ^ "Mohd Rafiq sahkan sertai semula UMNO | Berita Harian". Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ a b c d "19 ADUN Kedah hilang kepercayaan terhadap Mukhriz" [19 Kedah ADUN lost confidence in Mukhriz]. Astro Awani. 12 Mei 2020. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ a b Siti Zubaidah Zakaraya (12 Mei 2020). "Dua ADUN Bebas sokong Perikatan Nasional" [Two independent ADUN support Perikatan Nasional]. Sinar Harian. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ "Mukhriz menghadap Sultan Kedah" [Mukhriz to have an audience with the Sultan of Kedah]. Sinar Harian. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "Mukhriz sedia ikut jejak Tun Mahathir" [Mukhriz ready to follow Mahathir's footsteps]. Astro Awani. 11 Julai 2019. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ "Pentadbiran kerajaan negeri Kedah kekal - Mukhriz" [Kedah state government unchange - Mukhriz]. Astro Awani. 27 Februari 2020. Dicapai pada 27 Februari 2020.
- ^ "PKR's Sidam rep cites loss of confidence in Anwar for leaving party". The Star (Malaysia). 12 Mei 2020. Dicapai pada 12 Mei 2020.
- ^ "Kedah Opposition leader announces formation of Perikatan state govt, collapse of Pakatan and Mukhriz's reign as MB". Malay Mail. 12 Mei 2020. Dicapai pada 12 Mei 2020.
- ^ "Kedah PAS says 23 reps have lost confidence in Mukhriz". The Star (Malaysia). 12 Mei 2020. Dicapai pada 12 Mei 2020.
- ^ "Kedah kerfuffle continues as Mukhriz claims he is still in charge of state, but PAS says has majority support". The Straits Times. 13 Mei 2020. Dicapai pada 15 Maei 2020. Check date values in:
|access-date=(bantuan) - ^ "Mukhriz: Unwise for switch in Kedah govt now; priority should be people's welfare". Malay Mail. 15 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "Mukhriz mengadap Sultan Kedah" [Mukhriz to have audience with the Sultan of Kedah]. Harian Metro. 15 Mei 2020. Dicapai pada 15 Mei 2020.
- ^ "Mukhriz lepas jawatan MB Kedah berkuat kuasa serta-merta" [Mukhriz left Kedah's MB post effective immediately]. Sinar Harian. 17 Mei 2020. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ "Sanusi angkat sumpah jawatan MB Kedah ke-14" [Sanusi takes oath as Kedah's 14th MB]. Berita Harian. 17 Mei 2020. Dicapai pada 19 Mei 2020.
- ^ Azman Robert Ling Kini Adun Bersatu
- ^ "PKR's Johari Abdul is new Kedah Opposition leader". The Star. 31 Oktober 2022. Dicapai pada 31 Oktober 2022.
- ^ a b c d "DAP, Amanah terminates membership of 'defector' state reps from Malacca, Perak". Malaysiakini. 10 Mac 2020. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ a b Saifullah Ahmad (29 Julai 2020). "Hasnul Zulkarnain sertai Bersatu" [Hasnul Zulkarnain joins Bersatu]. Sinar Harian. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ a b Bersatu Pecat Adun Titi Serong Hasnul zulkarnain
- ^ Saifullah Ahmad (9 Mac 2020). "'Saya rela hati, bukan dipaksa masuk Bersatu'" ['I did it willingly, wasn't force to enter Bersatu']. Sinar Harian. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ a b Normawati Adnan (26 Jun 2020). "Bekas ADUN DAP masuk Gerakan" [Former DAP ADUN joins Gerakan]. Sinar Harian. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ a b c Arif, Zahratulhayat Mat (5 Mac 2021). "Tronoh and Buntong assemblymen now with Bersatu | New Straits Times". NST Online.
- ^ a b "DAP sacks Malim Nawar rep with immediate effect | The Star". www.thestar.com.my.
- ^ "Sultan mahu bukti ada sekurang-kurangnya 30 kerusi, bentuk kerajaan - UMNO Perak" [The Sultan wants proof of at least 30 chairs to form government - UMNO]. Astro Awani. 29 Februari 2020. Dicapai pada 3 Mac 2020.
- ^ "Kerajaan baharu Perak ikut acuan Putrajaya - Ahmad Faizal" [New Perak government will follow Putrajaya's mold - Ahmad Faizal]. Astro Awani. 1 Mac 2020. Dicapai pada 3 Mac 2020.
- ^ "Ahmad Faizal dititah menghadap Sultan Perak" [Ahmad Faizal ordered to see the Sultan of Perak]. Berita Harian. 3 Mac 2020. Dicapai pada 3 Mac 2020.
- ^ "PH terkubur di Perak, 32 ADUN bentuk kerajaan baharu" [PH 'died' in Perak, 32 ADUNs form new government]. Astro Awani. 9 Mac 2020. Dicapai pada 9 Mac 2020.
- ^ "Ahmad Faizal letak jawatan MB Perak" [Ahmad Faizal resigns as Perak's MB]. Berita Harian. 10 Mac 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "Ahmad Faizal Azumu appointed Perak MB for the second time". The Star (Malaysia). 13 Mac 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "Ngeh resigns as Perak Speaker". The Star (Malaysia). 12 Mei 2020. Dicapai pada 12 Mei 2020.
- ^ "What Happened At The Kedah & Perak State Assemblies Today". The Rakyat Post. 12 Mei 2020. Dicapai pada 12 Mei 2020.
- ^ Ismail, Shaq (5 Mac 2021). "Gerakan tidak tahu wakil rakyat tunggalnya sertai sekutunya, PPBM". Diarkibkan daripada yang asal pada 5 Mac 2021. Dicapai pada 5 Mac 2021.
- ^ Yi, Ng Xiang (2020-12-04). "Faizal Azumu loses MB confidence vote". Malaysiakini (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2020-12-04.
- ^ Adnan, Normawati (5 Disember 2020). "Ahmad Faizal umum letak jawatan MB Perak". Sinarharian.
- ^ Menteri Besar
- ^ Adun Perak Sah Sertain PBM
- ^ Tiada Keperluan bubar dun perak menteri kesar Astro Awani
- ^ "Buntong rep Sivasubramaniam rejoins Bersatu".
- ^ "GE15: Leong Cheok Keng quits PBM, to defend Malim Nawar seat under Warisan". The Star. Dicapai pada 2022-11-05.
- ^ a b Jun, Soo Wern (24 Jun 2020). "Penang rep Dr Afif Bahardin drops PKR for Bersatu". Malay Mail. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ a b "After being sacked from PKR, Sg Acheh rep Zulkifli Ibrahim to support PN". Free Malaysia Today. 4 Julai 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 Julai 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Azmin ally Afif quits as Penang exco". MSN. 4 Mac 2020. Dicapai pada 4 Mac 2020.
- ^ "I was pressured to resign as exco, claims Dr Afif". The Star (Malaysia). 4 Mac 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "Afif Bahardin forced to resign from state govt". The Star (Malaysia). 4 Mac 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "PKR's Norlela Ariffin replaces Penang exco Afif Bahardin". New Straits Times. 9 Mac 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "Dr Norlela angkat sumpah" [Dr Norlela sworn in]. Harian Metro. 12 Mac 2020. Dicapai pada 13 Mac 2020.
- ^ "Two Bersatu reps in Penang withdraw support for Pakatan". Malay Mail. 23 Mei 2020. Dicapai pada 28 Mei 2020.
- ^ "Penang PH in bid to vacate seats of PN crossovers". Free Malaysia Today. 28 Mei 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 8 Jun 2020. Dicapai pada 28 Mei 2020.
- ^ "Penang to table motion to compel 2 reps to relinquish their state seats". New Straits Times. 28 Mei 2020. Dicapai pada 28 Mei 2020.
- ^ Rafiqah Dahali (15 Jun 2020). "Dua ADUN UPKO umum keluar parti" [Two UPKO MLAs announce departure from party]. Berita Harian. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Durie Rainer Fong (29 Julai 2020). "Musa Aman dakwa raih majoriti mudah bentuk kerajaan baru di Sabah" [Musa Aman claims gaining simple majority to form a new government in Sabah]. Free Malaysia Today. Diarkibkan daripada yang asal pada 12 Ogos 2020. Dicapai pada 5 Ogos 2020.
- ^ Ruzaini Zulkepli (29 Julai 2020). "Musa Aman dakwa dapat sokongan majoriti bentuk kerajaan Sabah baharu" [Musa Aman claims he receives the majority support to form new Sabah government]. Astro Awani. Dicapai pada 5 Ogos 2020.
- ^ Rafiqah Dahali (29 Julai 2020). "Kerajaan Warisan Sabah tumbang" [Sabah's Warisan government collapse]. Harian Metro. Dicapai pada 5 Ogos 2020.
- ^ "Snap election for Sabah as state assembly dissolved". Free Malaysia Today. 30 Julai 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 Ogos 2020. Dicapai pada 30 Julai 2020.
- ^ "Sabah state Legislative Assembly dissolved". New Straits Times. 30 Julai 2020. Dicapai pada 30 Julai 2020.
- ^ Sharon Ling (30 Julai 2020). "DAP sacks Sabah rep Ronnie Loh for defecting". The Star Online. Dicapai pada 1 Ogos 2020.
- ^ "PKR sacks Inanam assemblyman Kenny Chua". Borneo Post. 30 Julai 2020. Dicapai pada 30 Julai 2020.
- ^ "Mereka berkomplot guling kerajaan Warisan, keahlian gugur" [They conspired to overthrow the Warisan government, their membership was dropped]. Harian Metro. 31 Julai 2020. Dicapai pada 4 Ogos 2020.
- ^ "UPKO sacks vice-president Abidin for supporting Musa". The Star Online. 1 Ogos 2020. Dicapai pada 1 Ogos 2020.
- ^ "Ex-Upko rep James Ratib seen at Umno event | The Star". www.thestar.com.my.
- ^ "BERSATU Sabah yakin menang banyak kerusi". www.utusanborneo.com.my. 2 September 2020.
- ^ Tee, Kenneth; Loheswar, R.; Razak, Radzi (26 September 2020). "Sabah Election 2020: Official final tally — GRS secures 38 seats to Warisan's 32 | Malay Mail". www.malaymail.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2020-10-16.
- ^ "Hajiji being sworn in as 16th Sabah CM | The Star". www.thestar.com.my. Dicapai pada 2020-10-16.
- ^ Mulia, Media (25 Februari 2021). "ADUN Sebatik Tinggalkan Warisan, Sokong GRS".
- ^ Chan, Julia (5 April 2021). "Sebatik rep joins Bersatu after quitting Warisan | Malay Mail". www.malaymail.com.
- ^ "Pitas assemblyman joins Bersatu". Borneo Post Online (dalam bahasa Inggeris). 2021-03-20. Dicapai pada 2021-03-20.
- ^ Abdullah, Izwan (3 Oktober 2021). "ADUN Sindumin keluar WARISAN". Berita Harian.
- ^ "Mohammadin quits Bersatu after only six months". The Star. 28 Jun 2022.
- ^ "Melalap assemblyman Peter Anthony quits Warisan". The Edge Markets. 28 Disember 2021. Diarkibkan daripada yang asal pada 29 Disember 2021. Dicapai pada 31 Januari 2022.
- ^ "Three DAP leaders in Sabah quit". Borneo Post Online. 20 Januari 2022.
- ^ "Dua bekas ADUN DAP Sabah sertai Warisan". 26 Mac 2022.
- ^ "Former Warisan rep Yusof confirms returning to Umno".
- ^ "Former Warisan rep Yusof confirms returning to Umno". The Star (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2022-05-22.
- ^ "Kukusan rep Rina Jainal quits Warisan, joins Parti Harapan Rakyat Sabah".
- ^ ASMIN, ASYIKIN (2022-08-28). "Ahli Parlimen Lahad Datu sertai PBM". Sinar Harian. Dicapai pada 2022-08-28.
- ^ "Bandau assemblyman Wetrom leaves Bersatu, joins KDM to contest Kota Marudu seat". New Straits Times. 21 Oktober 2022. Dicapai pada 26 Oktober 2022.
- ^ "Sabah Bersatu collapses as Hajiji, other leaders quit | Free Malaysia Today (FMT)". 10 Disember 2022. Dicapai pada 4 April 2023.
- ^ "Lima adunSabah Keluar". www.astroawani.com. Dicapai pada 2023-02-21.
- ^ "ADUN Petagas pula keluar Warisan". 27 Februari 2023.
- ^ "One more Warisan rep leaves to back Hajiji". The Star. 4 Mac 2023. Dicapai pada 4 Mac 2023.
- ^ "Sabah's PKDM deputy chief quits to go independent". The Star. 21 Mei 2023. Dicapai pada 21 Mei 2023.
- ^ Sarban Singh (10 Julai 2020). "DAP Rahang assemblyman Mary Josephine quits party". The Star (Malaysia). Dicapai pada 23 Julai 2020.
- ^ Mohd Amin Jalil (10 Julai 2020). "Dakwa kecewa dengan pemimpin DAP punca Mary Josephine keluar parti" [Allegedly disappointed with DAP leaders, the reason why Mary Josephine left the party]. Berita Harian. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Badrul Hafizan bin Mat Isa (20 Julai 2020). "Mary Josephine mahu kembali kepada DAP" [Mary Josephine wants to return to DAP]. Utusan Malaysia. Dicapai pada 23 Julai 2020.
- ^ "PKR reps, N Sembilan grassroots leaders lose faith in MB as state party chief". malaysia.news.yahoo.com. 6 September 2021. Dicapai pada 2021-09-06.
- ^ "Negri chapter tumult will be top agenda at PKR leaders' meet: Fahmi". The Vibes. 2021-09-06. Dicapai pada 2021-09-06.
- ^ "Umno MP retracts support for Muhyiddin, Perikatan now only has the backing of 110 MPs out of 220". malaysia.news.yahoo.com. 9 Januari 2021.
- ^ Mustapa Mohamed umum Keluar Asro Awani
- ^ Dzulkifly, Danial (27 Oktober 2018). "Former Umno strongman Mustapa Mohamed now a PPBM member". www.malaymail.com.
- ^ "'Tiada kerjasama antara UMNO dan Pas di Terengganu' - Ahmad Said". Astro Awani. Dicapai pada 6 September 2021.
- ^ Razali, Hidayatidayu (22 Januari 2022). "UMNO Kelantan putus hubungan dengan PAS negeri". Berita Harian.
- ^ Razali, Hidayatidayu (23 Januari 2022). "Pas Kelantan harap hubungan dengan Umno terus kekal [METROTV]". Harian Metro.
- ^ Dziyaul Afnan Abdul Rahman (20 Jun 2018). "Ismail Kassim keluar UMNO". Berita Harian. Dicapai pada 20 Jun 2018.
- ^ Adam Abu Bakar (7 Julai 2018). "Perlis crisis figure Ismail Kassim to join Kedah PKR". Berita Harian. Dicapai pada 7 Julai 2018.
- ^ Kalbana Perimbanayagam (4 Ogos 2019). "Tambun Tulang rep confirms joining Bersatu". New Straits Times. Dicapai pada 5 Ogos 2019.
- ^ "Shahidan's brother Ismail joins Bersatu". Malaysiakini. 4 Ogos 2019. Dicapai pada 5 Ogos 2019.
- ^ Rahman, Oleh Dziyaul Afnan Abdul (2020-05-16). "Adik Shahidan Kassim kembali kepada UMNO". BH Online. Dicapai pada 2020-05-16.
- ^ a b "PKR sacks See Chee How". Borneo Post Online (dalam bahasa Inggeris). 14 April 2020. Dicapai pada 14 April 2020.
- ^ Sulok Tawie (27 Julai 2020). "Sarawak DAP vice-chief quits party, cites disillusionment with leadership". Malay Mail. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ "Wong Soon Koh now the opposition leader in Sarawak". The New Sarawak. 9 November 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 19 Disember 2020. Dicapai pada 21 November 2020.
- ^ "Ali Biju, Mongin join Bersatu". New Sarawak Tribune. 23 Ogos 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 29 November 2020. Dicapai pada 21 November 2020.
- ^ "Julau MP Larry Sng to quit as Sarawak PKR chairman | The Star". www.thestar.com.my.
- ^ "Mawan in a Catch-22 situation". Borneo Post. 2 Ogos 2016. Dicapai pada 31 Ogos 2016.
- ^ "'UPP ready to soar to greater heights'". Borneo Post. 16 Ogos 2016. Dicapai pada 16 Ogos 2016.
- ^ "PBB now controls 45 of 82 Sarawak state seats". Free Malaysia Today. 16 Ogos 2016. Diarkibkan daripada yang asal pada 17 Ogos 2016. Dicapai pada 16 Ogos 2016.
- ^ "Sarawak Chief Minister Tan Sri Adenan Satem dies". The Edge Markets. 2017-01-11. Dicapai pada 2021-11-23.
- ^ "Landslide win for BN in Tanjung Datu by-election". Free Malaysia Today. 18 Februari 2017. Diarkibkan daripada yang asal pada 3 Mei 2017. Dicapai pada 18 Februari 2017.
- ^ Ling, Sharon. "Parti Sarawak Bersatu deputy president Jerip leaves party". The Star (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-11-23.
- ^ Peter Sibon & Karen Bong (24 Oktober 2019). "Dr Jerip joins PBB". Dayak Daily. Dicapai pada 26 November 2019.
- ^ Churchill, Edward (11 Februari 2020). "Dr Ting loses Pujut state seat in Federal Court majority decision". The Borneo Post. Diarkibkan daripada yang asal pada 12 Februari 2020. Dicapai pada 17 Februari 2020.
- ^ Edgar, Nigel (25 Februari 2020). "PKR Sarawak to call meeting soon to discuss direction after MPs quit". The Borneo Post (dalam bahasa Inggeris). Kuching. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 Februari 2020. Dicapai pada 25 Februari 2020.
- ^ Edgar, Nigel (24 Februari 2020). "Azmin leads 10 PKR MPs including Baru Bian to quit party, form independent bloc". The Borneo Post (dalam bahasa Inggeris). Kuching. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 February 2020. Dicapai pada 25 Februari 2020.
- ^ Lim, Ida; Palansamy, Yiswaree (28 Februari 2020). "Bersatu, including Azmin's team, nominates Muhyiddin for PM". Malay Mail (dalam bahasa Inggeris). Kuala Lumpur. Diarkibkan daripada yang asal pada 28 Februari 2020. Dicapai pada 28 Februari 2020.
- ^ Lumandan, Larissa (30 Mei 2020). "Ex-PKR chief Baru joins Sarawak opposition party". Free Malaysia Today (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 30 Mei 2020. Dicapai pada 30 Mei 2020.
- ^ "Sarawak Speaker: Batu Lintang rep See Chee How has resigned from PSB". Malay Mail. 14 Ogos 2022.
- ^ ""Sudah lama saya mahu keluar PSB, sedia 'lihat' notis perundangan oleh bekas parti," - Chee How". 16 Ogos 2022.
- ^ "PKR remains intact, Azmin's supporters possibly blameless, says Anwar". The Star (Malaysia). 1 Mac 2020. Dicapai pada 20 Mac 2020.
- ^ "Tian Chua, Dr Afif heckled and labelled 'traitors' by PKR supporters". Malay Mail. 1 Mac 2020. Dicapai pada 1 Mac 2020.
- ^ "Tiga ketua cabang PKR Kelantan isytihar keluar parti" [Three Kelantan PKR branch leaders announces leaving the party]. MalaysiaKini. 26 Februari 2020. Dicapai pada 21 Mac 2020.
- ^ "2,000 ahli PKR Pasir Puteh keluar parti" [2,000 PKR Pasir Puteh members left the party]. Harian Metro. 29 Februari 2020. Dicapai pada 20 Mac 2020.
- ^ "563 ahli PKR Cabang Kota Raja keluar parti" [563 Kota Raja PKR branch members left the party]. Berita Harian. 1 Mac 2020. Dicapai pada 20 Mac 2020.
- ^ "Ahli PKR Perak keluar parti 'berjemaah'" [Perak PKR members left the party 'together']. Sinar Harian. 2 Mac 2020. Dicapai pada 20 Mac 2020.
- ^ "500 ahli PKR Cabang Arau dan Padang Besar keluar parti" [500 Arau PKR branch members left the party]. Bernama. 15 Mac 2020. Dicapai pada 21 Mac 2020.
- ^ Mohammad Fairuz Jumain (17 Mei 2020). "Ketua Srikandi PKR keluar parti" [PKR's Srikandi leader left the party]. Sinar Harian. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Nor Azura Md Amin (21 Jun 2020). "50 pimpinan Wanita PKR Johor umum keluar parti" [50 Johor PKR Women's wing leaders announce leaving the party]. Sinar Harian. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ "Pemimpin cabang PKR pernah diterajui Ali Biju umum keluar parti" [PKR branch leaders led by Ali Biju announced leaving the party]. Malaysiakini. 22 Jun 2020. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Abnor Hamizam Abd Manap (27 Jun 2020). "19 AJK PKR Jelebu keluar parti" [19 PKR Jelebu committee members exits party]. BH Online. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Nurul Fatihah Sulaini (1 Julai 2020). "Ketua Wanita PKR Terengganu keluar parti" [Terengganu PKR Women's leader left party]. BH Online. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Sarinah Mat Kasim (11 Julai 2020). "AMK Cabang PD lumpuh, hampir 100 ahli keluar parti" [PD branch AMK paralysed, almost 100 members left the party]. Sinar Harian. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Norafidah Assan (15 Julai 2020). "Ketua PKR Cabang Jempol isytihar keluar parti" [Jempol branch PKR leader announce leaving the party]. Sinar Harian. Dicapai pada 20 Julai 2020.
- ^ Zulhisham Isahak (25 Julai 2020). "721 ahli umum keluar PKR, 2,500 lagi didakwa bakal menyusul" [721 members announce leaving PKR, another 2,500 more allegedly to follow]. Sinar Harian. Dicapai pada 6 Ogos 2020.
- ^ a b Opalyn Mok (24 Februari 2020). "Malaysia's stock market drops by 41.4 points at close today, lowest in nine years, amid crisis in govt". Malay Mail. Dicapai pada 17 Mei 2020.
- ^ "Ringgit falls to 4.22 against US dollar". The Sun Daily. 24 Februari 2020. Dicapai pada 17 Mei 2020.
- ^ "KLCI makes rebound after opening lower". The Sun Daily. 25 Februari 2020. Dicapai pada 17 Mei 2020.
- ^ Sipalan, A. Ananthalakshmi, Joseph (2020-03-17). "How mass pilgrimage at Malaysian mosque became coronavirus hotspot". Reuters (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 2021-07-12. Dicapai pada 2021-07-12.
- ^ a b c Ram, Sadho (19 April 2020). "Fact-Checking Dr Adham Baba's Claim That PH Failed To Contain The Tabligh Cluster". Says.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 28 Julai 2020. Dicapai pada 22 April 2020.
- ^ a b Hakim, Akmal (19 April 2020). "After 'Warm Water Method', Health Minister Reportedly Had Video Conference With "500 Countries"". The Rakyat Post. Diarkibkan daripada yang asal pada 19 Ogos 2020. Dicapai pada 19 April 2020.
- ^ "Adham Baba: I misspoke, I meant '500 participants'". The Star. 19 April 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 April 2020. Dicapai pada 6 Mei 2020.
- ^ "Why the monarchy is the big winner from Malaysia's political crisis". South China Morning Post (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-28. Dicapai pada 2021-09-14.
- ^ "Malaysia politics reflects growing influence of King Abdullah". Nikkei Asia (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2021-09-14.
- ^ "Monarchy reshaped as Malaysia's king looks to end political turmoil". Reuters (dalam bahasa Inggeris). 2021-08-19. Dicapai pada 2021-09-16.
- ^ "The Guardian view on a royal coup: a king overturns a historic election | Editorial". the Guardian (dalam bahasa Inggeris). 2020-03-03. Dicapai pada 2022-03-05.